• 06 /  March 2024

Yabancı Uyruklu Eşten Boşanma

Tarafları ya da davanın konusu yabancı olması durumunda yabancı eşten boşanma davası açılmalıdır. Çünkü Yabancı uyruklu eşten boşanma davası ya da Türkiye vatandaşlarının yabancı bir ülkeyle bağlantısının olduğu davalarda yabancılık unsuru söz konusu olmaktadır. Buna göre yabancı eş ile boşanma davası yabancı unsurlu boşanma davasıdır. Yabancı uyruklu eş nafaka gibi haklara da sahiptir. Diğer bir deyişle, boşanma süreci aynı Türk hukukunda olduğu gibi gelişmektedir. Ancak yabancı unsurlu olmasından dolayı dava bazı durumlarda uzayabilmektedir.

Yabancılık unsurlu davalarda 5718 sayılı “Milletlerarası Özel Hukuk ve Usûl Hukuk” hükümlerine göre hareket edilir. Buna göre yabancı unsurlu boşanma davalarında hangi ülke hukukunun uygulanması gerektiği belirlenir. Bunun yanı sıra Kanunda Türk mahkemelerinin milletlerarası yetkisi ile yabancı mahkeme kararlarının tanınma ve tenfizleri ele alınmaktadır.

Hâkim, önüne gelen dosyada yabancılık unsuru varsa, uygulayacağı hukuku resen belirlemelidir. Bunun yanı sıra, dava dilekçesi ve boşanma sürecinde tarafların avukat yardımına başvurması yararlarına olacaktır. Zira böylece, dava daha kısa zamanda sonuçlanabilecektir.

 

1. Yabancı Uyruklu Eşten Boşanma Süreci

Yabancı uyruklu eşten boşanmanın normal boşanmadan usûl açısından çok fazla fark bulunmamaktadır. Ancak, yabancı eşinden başka bir ülkede boşanan kimseler, boşanma kararı o ülkede kesinleşince ülkemizde bu kararın işletilmesi gerekmektedir. Dolayısıyla yabancı ülkedeki boşanma kararı ülkemizde kendiliğinden hüküm doğurmamaktadır. Ancak, ülkemizce, Nüfus Hizmetleri Kanununun 27/A maddesine göre nüfus müdürlüğü de tanıma işlemleri yapabilmektedir. Bu konuda daha ayrıntılı bilgi için “Yurt Dışı Boşanma Kararının Türkiye’de Geçerliliği” isimli makalemize bakılabilir.

Sosyal medyanın yaygınlaşması ve başka ülkelere ulaşımın kolaylaşması gibi nedenlerle, yabancı uyruklu eşlerle evliliklerin sayısı da artmıştır. Bu tür evliliklerde, yabancı eş, kendi ülkesinin vatandaşlığında kalmaya devam etmektedir. Ancak yabancı eş bir Türk’le evliliği dolasıyla çalışma ve oturma izinleri gibi çeşitli haklara kavuşabilmektedir.

 

2. Yabancı Uyruklu Eşimden Nasıl Boşanırım?

Yabancı uyruklu eş ile evliliklerin artmasıyla paralel olarak boşanma sayılarında da artışlar görülmektedir. Bu evliliklerin çekişmeli ve anlaşmalı olarak bitirilebilmesi mümkündür. Ancak yabancı uyruklu eş ile boşanma sürecinde bazı sorunlar görülebilecektir. Bunlar eşlerin açacağı boşanma davasının görüleceği mahkeme ve açacakları davada uygulanacak hukukun belirlenmesi gibi sorunlardır. Bu nedenle yabancı uyruklu eşten boşanma davası sürecinin herbir olay açısından farklı olacağı söylenebilir.

Yabancı uyruklu eşten boşanma davasının çekişmeli boşanma davası şeklinde açılabilmesi mümkündür. Bu dava, evlilik birliğinin eşlerin birisi tarafından sona erdirilmek istendiği durumlarda açılabilir. Boşanma nedenleri, özel ve genel boşanma nedenleri şeklinde iki türlüdür. İşte bu nedenlerin birisine dayalı olarak eşlerin birisinin Türk Mahkemelerinde çekişmeli boşanma davası açması mümkün olacaktır. Bu nedenlerin dışında eşlerin anlaşmalı olarak da boşanabilmeleri mümkündür.

4721 sayılı Türk Medeni Kanununun 166/3. fıkrasında evlilik birliğinde bir yılını dolduran eşlerin, evlilik birliğinin temelinden sarsılması nedenine dayalı olarak, anlaşmalı olarak boşanabilecekleri belirtilmiştir. Yabancı uyruklu eşle bir evlilik olması halinde, evlilik tarihinden itibaren bir yıllık sürede evlilik birliğini sürdürmüşlerse anlaşmalı boşanma davası açılabilir. Bu süre boyunca tarafların yalnızca evli olmaları yeterli olup, fiili olarak da bir arada yaşamaları zorunlu görülmemektedir.

 

2.1. Yabancı Eş İle Boşanmada Hangi Ülke Hukuku Uygulanır?

Yabancı uyruklu eşten boşanma davasında MÖHÜK’ e göre hareket edilecektir. Kanunun 14. maddesinde kademeli bir sisteme yer verilmiştir. Düzenleme uyarınca;

 

1. Öncelikle, boşanma ve ayrılık uyuşmazlıklarında çiftlerin müşterek milli hukukları uygulanacaktır.
2. Taraflar ayrı ayrı vatandaşlıklarda ise müşterek mutad mesken hukukunun uygulanması gerekir.
3. Tarafların farklı vatandaşlıklarda olmasına karşın müşterek mutad meskenlerinin bulunmadığı durumlarda Türk hukukuna göre karar verilecektir.

 

Tarafların daha önce boşanmaları gerçekleşmiş ve aralarında nafaka, ayrılık,  evlenmenin butlanı ve velayete ilişkin uyuşmazlık devam ediyorsa, aynı düzenleme uygulanacaktır.

Görüleceği gibi yabancı unsurlu boşanma davalarında ilk olarak eşlerin müşterek milli hukukları uygulanmalıdır. Yabancı eşle evlilik yapan Türklerin genellikle, müşterek milli hukukları yoktur. MÖHÜK’ taki düzenleye göre bu durumda, müşterek mutat mesken hukukunun uygulanması gerekmektedir. Bu da yoksa, Türk hukuku uygulanacaktır.

 

2.2. Evlilikle Kazanılan Vatandaşlık, Oturum ve Çalışma İzninin İptali

Yabancı vatandaşların bir Türk’le evlenerek Türk vatandaşlığına geçebilmesi için bazı koşullar bulunmaktadır. Bunlar;

 

1. Bir Türk’le en az üç yıl evlilik sürdürmek.
2. Evlilik süresince aile birliğinde yaşamak, evlilikle bağdaşmayan faaliyetler gerçekleştirmemek, milli güvenlik ve kamusal düzeni ihlal edecek durumlara girmemektir.

 

Yabancı eşler, bu sayılan koşulları sağladıklarında bulundukları illerin valilik makamına gitmelidir. Böylece vatandaşlık müracaatında bulunabileceklerdir Bu şartlara sahip olmayanların evlenerek Türk vatandaşı olabilmeleri mümkün olmamaktadır.

Türk’le evlenen yabancı uyruklu kişilerin Türk vatandaşı olabilmesi mümkündür. Ancak, Türk vatandaşlığı kazanmadan boşanması durumunda, evlilik yoluyla vatandaş olma hakkı sona erecektir. Diğer taraftan evlilik yoluyla Türk vatandaşlığını kazanan kişiler, boşanmakla bu statülerini korurlar. Ancak, boşanma davasının sonucuna göre yabancı uyruklu eş oturma ya da çalışma iznini kaybedecektir.

 

3. Türkiye’de Bulunmayan Yabancı Uyruklu Eşimden Nasıl Boşanırım?

Mahkemelerin en fazla karşılaştığı uyuşmazlıklar arasında yabancı eşin yurtdışında olması veya ülkemizde olsa da adresine ulaşılamamasıdır. Adresi bilinmeyen yabancı uyruklu eşin adresinin öncelikle belli kurumlara yazı yazılarak araştırılması gerekir. Kişiye ait bir adresin bulunması halinde tebligat çıkartılır. Ancak kurumlar yabancı eşin adresine ulaşamazlarsa, ilan yoluyla tebliğ yapılır. İlanen tebligat yapıldığında öninceleme duruşması, duruşma zaptı, karar ve kesinleşme evrakları gazetede yayınlanır. Yabancı uyruklu eşten bu usulle de boşanma gerçekleşecektir. Ancak, ilan yoluyla tebligat, normal tebliğ karşısında daha masraflı olmaktadır.

 

4. Yabancı Uyruklu Eşten Boşanmada Tazminat

Boşanmanın sonucunda, eşler birbirine maddi ve manevi tazminat vermek zorunda kalabilir. Hukukumuzda kusuru daha az olan taraf, diğerinden maddi tazminat talep edebilir. Aynı şekilde, kişilik hakkı saldırıya uğrayanlar manevi tazminat hakkı kazanmaktadır. Boşanma davasında yabancı hukuk uygulandığında, bu tazminatlara yer vermeyen bir hukuk sisteminin uygulanması gerekebilir. Ancak bu hallerde, tazminat konusunda Türk hukuku kuralları uygulanacaktır. Dolayısıyla yabancı hukukta tazminat verilmesi gerektiği belirtilmese de hukukumuzda kabul edilen adalet anlayışıyla ters düşmemek adına kusursuz olan ya da daha az kusurlu tarafa tazminat verilecektir.

 

5. Yabancı Uyruklu Eşten Boşanmada Nafaka

Tazminat alabildiği kadar yabancı uyruklu eş nafaka da alabilir. Hukukumuzda nafaka kanundan kaynaklanan ve eşlerden birisinin diğer tarafa ödemesi gerekli paradır. Yabancı uyruklu eşten boşanma sırasında, Türk hukukunun uygulanması halinde, mahkemece bakım ve ihtiyacı bulunan tarafa ödenmesi için nafakaya hükmedilebilir. Boşanma davası görülürken tarafların isteyebileceği üç tür nafaka bulunmaktadır. Bunlar tedbir, yoksulluk ve iştirak nafakasıdır.

Yabancı uyruklu eş nafaka hakkına da sahiptir. Yabancı unsurlu boşanma davalarında MÖHUK’ un 14. ve 19. maddelerine bakılmalıdır.  Kanunun 14. maddesinde kademeli bir sisteme yer verilmiştir. Düzenleme uyarınca nafaka konusunda öncelikle, çiftlerin müşterek milli hukukları uygulanacak, taraflar ayrı ayrı vatandaşlıklarda ise müşterek mutad mesken hukukunun uygulanması gerekecektir. Ancak, tarafların farklı vatandaşlıklarda olmasına karşın müşterek mutad meskenlerinin bulunmadığı durumlarda Türk hukukuna göre karar verilecektir.  Tarafların daha önce boşanmaları gerçekleşmiş ve aralarında nafaka uyuşmazlığı devam ediyorsa, aynı düzenleme uygulanacaktır.

Boşanma davasında yabancı hukuk uygulandığında, eşe nafaka verilmesini öngörmeyen yabancı hukuk sisteminin uygulanması gerektiğinde, Türk hukuku kuralları uygulanacaktır. Dolayısıyla yabancı hukukta nafaka verilmesi gerektiği belirtilmese de hukukumuzda kabul edilen adalet anlayışıyla ters düşmemek için kusursuz olan ya da daha az kusurlu tarafa nafaka verilir. Dolayısıyla yabancı uyruklu eş nafaka alabilecektir.

Yabancı ülkede boşanma gerçekleşmişse, boşanma kararının tanınabilmesi için bu kararın, yabancı ülkenin mahkemesi tarafından verilmiş olması gerekmektedir. Aksi halde yabancı ülke idari makamlarınca verilen boşanma kararları ülkemizde tanınsa dahi, boşanmanın sonuçlarından olan nafaka hükümlerinin uygulanması mümkün olmamaktadır. Yurtdışından alınan nafaka ve velayete ilişkin kararların tenfizi için Türkiye mahkemelerine müracaat edilmesi gerekmektedir.

 

6. Yabancı Eş İle Boşanma Davasında Velayet

Yabancı eşten boşanmalarda MÖHUK’un 14.maddesine göre hareket edilmelidir. Düzenleme uyarınca velayet konusunda öncelikle, çiftlerin müşterek milli hukukları uygulanacak, taraflar ayrı ayrı vatandaşlıklarda ise müşterek mutad mesken hukukunun uygulanması gerekecektir. Ancak, tarafların farklı vatandaşlıklarda olmasına karşın müşterek mutad meskenlerinin bulunmadığı durumlarda Türk hukukuna göre karar verilecektir. Tarafların daha önce boşanmaları gerçekleşmiş ve aralarında velayet uyuşmazlığı devam ediyorsa, aynı düzenleme uygulanacaktır.  Yurtdışından alınan velayete ilişkin kararların tenfizi için Türkiye mahkemelerine müracaat edilmesi gerekmektedir. Ayrıca velayet konusunda yazdığımız makalemize de bakılabilir.

 

7. Yabancı Eşten Boşanma Davasının Görüleceği Mahkeme

Yabancı eşten boşanma davaları MÖHÜK’ e göre sona erdirilir. Kanunun 40. maddesinde Türk Mahkemelerinin milletler arası yetkisinin, iç hukukun yer itibariyle yetki kurallarına göre belirleneceği ifade edilmiştir. Buna göre boşanma davaları açısından HMK md. 168 uyarınca eşlerin birisinin yerleşim yeri ya da dava öncesinde son 6 ay boyunca birlikte oturdukları yerdeki mahkeme yetkili olacaktır. Fakat, yabancı eşler genel olarak yurt dışında bulunmaktadır. Bu durumlarda yetkili mahkemenin belirlenmesi güç olmaktadır. MÖHÜK md. 41’e göre, Türk vatandaşlarının kişi hâllerine ilişkin davalar, yabancı ülkedeki mahkemelerde açılmadığı ya da açılamadığında, iç hukuktaki yer itibariyle yetkili mahkeme yetkili olacaktır. Bunun mümkün olmaması durumunda ilgilinin oturduğu yerdeki mahkeme, Türkiye’de oturmuyorsa Türkiye’deki son yerleşim yeri mahkemesinde görülecektir. Bu da mümkün olmazsa Ankara, İstanbul ya da İzmir mahkemelerinden birisinde boşanma davası görülecektir.

Ülkemizde boşanma davaları, anlaşmalı olarak gerçekleştiğinde, davalar daha kısa sürelerde bitirilmektedir. Yabancı uyruklu eş ile boşanmalarda da aynı durum geçerlidir. Çekişmeli boşanma davasının açılması halinde dava daha uzun sürmektedir. Bir de yabancılık unsurundan dolayı meydana gelebilecek problemlerden dolayı dava daha uzun sürelerde bitebilecektir. Ayrıca yabancı uyruklu eşin adresine ulaşılamaması durumunda ilan yoluyla tebliğ yapılması gerekirse, tebligatlar arasında birkaç ay beklenmesi gerekebilir. Bunun sonucunda da boşanma davasının daha uzun sürmesi mümkündür. Dolayısıyla yabancı unsurlu boşanma davaları daha uzun sürebilir.

 

8. Yabancı Ülkeden Alınan Boşanma Kararlarının Türkiye’de Geçerliliği

Yurtdışındaki bir ülkeden alınan mahkeme kararının ülkemizde uygulanabilmesi için yabancı mahkeme kararının Türk Mahkemelerince tanınması ve tenfiz edilmesi gerekir. Ancak, yabancı mahkeme boşanma kararının tanıma işlemlerini Nüfus Hizmetleri Kanununun 27/A maddesine göre nüfus müdürlüğü yapabilmektedir.

Nüfus Hizmetleri Kanunu md. 27/A’da, yurtdışından alınan boşanma kararının Türkiye’de nüfus müdürlüğünce nasıl kayda işleneceği belirtilmektedir. Buna göre yurtdışından alınan boşanma kararının mahkemeye gitmeden Türkiye’de geçerli olması mümkündür. Böylece yurtdışından alınan boşanma kararının nüfus kütüğünde tesciliyle boşanma kararı Türkiye’de geçerli olacaktır. Bu kapsamda evliliğin iptali, butlanı ya da mevcut olmadığının tespiti hakkında yurtdışından alınan kararlar da nüfus kütüğünde tescille Türkiye’de geçerli olacaktır. Konuyla ilgili daha ayrıntılı yazıyı okumak ve Nüfus kütüğünde tescil başvurusu için istenen belgelere ilişkin “Yurtdışı Boşanma Kararının Türkiye’de Geçerliliği” makalemize bakabilirsiniz.