6 AY DOLMADAN İŞTEN ÇIKARMA TAZMİNATI
İşçi 6 Ay Dolmadan İşten Çıkarılırsa Hangi Haklara Sahip Olur?
İş hayatında en çok merak edilen konulardan biri, işçi 6 ay dolmadan işten çıkarılırsa hangi hakları talep edebilir sorusudur. Çalışanların iş güvencesi, kıdem tazminatı, ihbar tazminatı ve diğer hakları, İş Kanunu hükümleriyle korunmaktadır. Ancak altı aydan az kıdemi bulunan işçilerin durumu farklı değerlendirilir. İşveren tarafından 6 ay dolmadan yapılan fesihlerde işçi, her ne kadar kıdem tazminatı alamasa da, ihbar tazminatı, kötü niyet tazminatı, ayrımcılık tazminatı, sendikal tazminat gibi farklı haklarını gündeme getirebilir. Bu nedenle, işten çıkarılma sürecinde hangi şartların oluştuğu ve fesih gerekçesinin ne olduğu, işçinin hangi tazminatları talep edebileceğini doğrudan etkiler.
Özellikle kötü niyetli fesih, sendikal faaliyet nedeniyle işten çıkarılma ya da ayrımcılık yasağının ihlali gibi durumlarda işçi, 6 aylık kıdemi olmasa bile ciddi tazminat haklarına sahip olabilir. Ayrıca işverenin işçinin kişilik haklarını ihlal eden davranışları söz konusuysa, işçi maddi ve manevi tazminat davası da açabilir. Dolayısıyla, 6 ay dolmadan işten çıkarılma halinde işçinin haklarını bilmesi, hem hukuki güvence sağlamak hem de kayıplarını önlemek açısından büyük önem taşır.
Buna göre;
-İşçi 6 ay dolmadan işten çıkarılırsa işe iade davası açma hakkı bulunmaz.
-Bu durumda iş güvencesi hükümleri uygulanmaz.
-Kıdem tazminatı hakkı doğmaz.
-İhbar süresi ve ihbar tazminatı işçinin kıdemine göre belirlenir.
-İşçi, çalıştığı süreye karşılık gelen ücret ve varsa yıllık izin, fazla mesai gibi haklarını talep edebilir.
İşçi 6 Ay Dolmadan İşten Çıkarılırsa Tazminat Hakları
Bir işçi, iş sözleşmesiyle çalışırken 6 ay dolmadan işten çıkarılsa bile kanun kapsamında bazı tazminat haklarına sahip olabilir. Bu yazıda, altı aydan az kıdemi bulunan işçinin hangi tazminatları talep edebileceğini ve bu hakların İş Kanunu çerçevesinde nasıl değerlendirildiğini inceleyeceğiz.
Kıdem Tazminatı Açısından
1475 sayılı İş Kanunu’nun 14. maddesine göre kıdem tazminatı alabilmek için işçinin en az bir yıl çalışmış olması gerekir. İşçi her tam yıl için otuz günlük brüt ücreti tutarında kıdem tazminatı kazanır. Ancak çalışma süresi bir yılın altında kaldığında bu hak doğmaz. Dolayısıyla 6 ay dolmadan işten çıkarılan işçi kıdem tazminatı alamaz.
-Çalışma süresi: 1 yıldan az
-Tazminat hakkı: Yok
İhbar Tazminatı Açısından
İş sözleşmesi, taraflardan birinin fesih bildirimiyle sona erdirilebilir. Kanuna göre fesih bildirimi belirli süreye bağlıdır ve bu süreye uyulmazsa karşı tarafa ihbar tazminatı ödenmesi gerekir. İş Kanunu m.17/4 uyarınca ihbar tazminatı, işçinin brüt ücreti ve sağlanan yan haklar üzerinden hesaplanır.
İşveren, işçiyi kanunda öngörülen sürelere uymadan işten çıkarırsa, işçiye kıdeme göre belirlenen ihbar süresi karşılığında ücret ödemek zorundadır. 6 ay dolmadan işten çıkarılan işçinin ihbar süresi 2 haftadır ve bu süreye karşılık gelen brüt ücret ihbar tazminatı olarak ödenir. Ancak işçinin çıkışı İş Kanunu’nun 25. maddesi kapsamında “haklı nedenle derhal fesih” sebebine dayanıyorsa işverenin ihbar tazminatı ödeme yükümlülüğü bulunmaz.
-Sözleşme türü: Belirsiz süreli
-Bildirim şartı: Süreye uyulmadan fesih
-Tazminat miktarı: 2 haftalık ücret (altı ay dolmadan)
-İstisna: Haklı nedenle fesih halinde ödeme yapılmaz.
Kötü Niyet Tazminatı Açısından
İşveren fesih hakkını kötüye kullanarak işçiyi işten çıkarırsa, işçiye kötü niyet tazminatı ödenir. İş Kanunu m.17/6’ya göre bu tazminat, bildirim süresinin üç katı üzerinden hesaplanır. Altı ay kıdemi bulunmayan işçi için ihbar süresi 2 hafta olduğundan, kötü niyetli fesihte işçiye 6 haftalık ücreti tutarında tazminat ödenir.
Kötü niyet tazminatı için iş sözleşmesinin belirsiz süreli olması, işçinin iş güvencesi kapsamında olmaması ve fesih hakkının işçiye zarar vermek amacıyla kullanılması gerekir. Örneğin işçinin şikâyeti nedeniyle işten çıkarılması Yargıtay tarafından kötü niyetli fesih sayılmaktadır.
-Fesih nedeni: Hakkın kötüye kullanılması
-Tazminat miktarı: 6 haftalık ücret
Ayrımcılık Tazminatı Açısından
İş Kanunu m.5, iş ilişkilerinde dil, ırk, cinsiyet, engellilik, din veya benzeri nedenlerle ayrımcılığı yasaklamaktadır. İşveren, ayrımcı bir nedenle işçiyi 6 ay dolmadan işten çıkarırsa, işçi ayrımcılık tazminatı talep edebilir. Bu tazminat 4 aya kadar çıplak ücret üzerinden hesaplanır ve ihlalin ağırlığına göre belirlenir.
-Ayrımcılık sebebi: Dil, ırk, cinsiyet, engellilik, din, sendika vb.
-Tazminat miktarı: 4 aya kadar ücret
-Hesaplama: Çıplak ücret üzerinden
Sendikal Tazminat Açısından
Anayasa m.51 ve 6356 sayılı Kanun, işçilerin sendikal faaliyetlerini koruma altına alır. İşçi, sendikal nedenle 6 ay dolmadan işten çıkarılırsa sendikal tazminata hak kazanır. Bu tazminat, bir yıllık ücret tutarından az olamaz ve işçinin iş güvencesi kapsamında olup olmamasına bakılmaz.
-Neden: Sendikal faaliyet veya sendikaya üyelik
-Tazminat miktarı: En az 1 yıllık ücret
-Kapsam: Tüm işçiler
Maddi ve Manevi Tazminat Açısından
İşveren, işçinin kişilik haklarına saygı göstermekle yükümlüdür. İşçi, haksız fesih nedeniyle zarara uğrarsa maddi tazminat talep edebilir. Ancak bu zararın ihbar tazminatını aşması ve ispat edilmesi gerekir. Ayrıca, işçinin kişilik haklarına yönelik hakaret, tehdit veya taciz gibi davranışlar varsa, işçi manevi tazminat davası da açabilir.
-Maddi tazminat: İhbar tazminatını aşan zararın ispatı halinde talep edilir
-Manevi tazminat: Kişilik haklarına yönelik saldırı halinde gündeme gelir
✔ Özetle; işçi 6 ay dolmadan işten çıkarılırsa kıdem tazminatı hakkı bulunmaz, ancak ihbar tazminatı, kötü niyet tazminatı, ayrımcılık tazminatı, sendikal tazminat ve uygun koşullarda maddi–manevi tazminat talep edebilir.
İşçi 6 ay dolmadan işten çıkarılırsa” konusuyla ilgili 30 sıkça sorulan soru ve yanıtları
1. İşçi 6 ay dolmadan işten çıkarılırsa kıdem tazminatı alabilir mi?
İş Kanunu’na göre kıdem tazminatı hakkı kazanabilmek için en az bir yıl çalışmış olmak gerekir, bu nedenle işçi 6 ay dolmadan işten çıkarıldığında kıdem tazminatı hakkı doğmaz.
2. Altı ay dolmadan işten çıkarılan işçiye ihbar tazminatı ödenir mi?
Evet, işveren ihbar süresine uymadan işçiyi işten çıkardıysa 6 ay dolmadan işten çıkarılan işçiye 2 haftalık ücret tutarında ihbar tazminatı ödenir.
3. İşveren 6 ay dolmadan işçiyi haklı nedenle feshederse tazminat öder mi?
İşverenin haklı nedenle derhal fesih hakkını kullanması halinde ihbar ve kıdem tazminatı ödenmez, ancak diğer koşullar oluşmuşsa işçi farklı tazminat taleplerinde bulunabilir.
4. İşçi 6 ay dolmadan işten çıkarıldığında kötü niyet tazminatı alabilir mi?
Eğer işveren fesih hakkını kötüye kullanmışsa, 6 ay kıdemi olmayan işçi dahi kötü niyet tazminatına hak kazanabilir ve bu miktar 6 haftalık ücret üzerinden hesaplanır.
5. İşveren, işçiyi sendikal nedenle 6 ay dolmadan işten çıkarırsa hangi tazminat ödenir?
Sendikal nedenle yapılan fesihlerde işçi, en az bir yıllık ücret tutarında sendikal tazminat alır ve bu hak kıdem süresine bağlı değildir.
6. İşçi 6 ay dolmadan işten ayrılırsa ihbar süresi ne kadardır?
Altı aydan az kıdeme sahip işçi için ihbar süresi 2 haftadır ve işveren bu süreye uymadan fesih yaparsa işçiye ihbar tazminatı ödemekle yükümlüdür.
7. 6 ay dolmadan işten çıkarılan işçiye ayrımcılık tazminatı ödenir mi?
İşverenin ayrımcılık yasağını ihlal ederek işçiyi işten çıkarması halinde işçi, 6 ay kıdemi olmasa bile 4 aya kadar ücreti tutarında ayrımcılık tazminatı talep edebilir.
8. 6 ay dolmadan işten çıkarılma halinde işçi işe iade davası açabilir mi?
İşe iade davası açabilmek için işçinin en az 6 aylık kıdemi olması gerekir, bu nedenle 6 ay dolmadan işten çıkarılan işçi işe iade davası açamaz.
9. İşveren işçiyi 6 ay dolmadan işten çıkardığında sigorta primleri ödenir mi?
İşveren, işçinin çalıştığı süre boyunca sigorta primlerini ödemek zorundadır ve fesih tarihi ne olursa olsun bu yükümlülük ortadan kalkmaz.
10. Altı aydan az çalışan işçi fazla mesai ücretini alabilir mi?
Evet, işçi 6 ay dolmadan işten çıkarılsa bile çalıştığı süre boyunca yaptığı fazla mesailerin ücretini talep edebilir.
11. İşçi 6 ay dolmadan işten çıkarılırsa yıllık izin hakkı doğar mı?
Yıllık izin hakkı için en az bir yıllık kıdem şartı arandığından 6 ay dolmadan işten çıkarılan işçi yıllık izin hakkına sahip olamaz.
12. İşveren 6 ay dolmadan işçiyi hamile olduğu için işten çıkarırsa ne olur?
Hamilelik nedeniyle yapılan fesih ayrımcılık yasağına aykırıdır ve işçi 4 aya kadar ücreti tutarında ayrımcılık tazminatı talep edebilir.
13. İşçi 6 ay dolmadan işten çıkarıldığında ihbar süresine uyulursa tazminat ödenir mi?
İşveren ihbar süresine uygun şekilde fesih bildirimi yapmışsa, işçiye ayrıca ihbar tazminatı ödeme yükümlülüğü bulunmaz.
14. Altı ay dolmadan işten çıkarılan işçi kötü niyet tazminatı davası açabilir mi?
Evet, fesih hakkının kötüye kullanıldığını ispat eden işçi kötü niyet tazminatı için dava açabilir ve 6 haftalık ücreti tutarında ödeme alabilir.
15. 6 ay dolmadan işten çıkarılan işçi sendikal faaliyet nedeniyle işten çıkarıldığını nasıl ispatlar?
İşçi, tanık beyanları, yazılı belgeler ve sendikal faaliyetlere dair kayıtlarla işten çıkarılma sebebinin sendikal neden olduğunu ispatlayabilir.
16. İşveren 6 ay dolmadan işçiyi hakaret ederek işten çıkarırsa işçi ne yapabilir?
İşverenin hakaret veya tehdit içeren davranışları işçinin kişilik haklarını ihlal eder ve bu durumda işçi manevi tazminat talep edebilir.
17. İşçi 6 ay dolmadan işten çıkarılırsa işsizlik maaşı alabilir mi?
İşsizlik maaşı alabilmek için son 3 yılda en az 600 gün sigortalı çalışmış olmak ve son 120 gün kesintisiz prim ödemek gerekir, bu şartlar sağlanmıyorsa işsizlik maaşı alınamaz.
18. İşçi 6 ay dolmadan işten çıkarılırsa deneme süresinde hakları nelerdir?
Eğer işçi deneme süresi içinde çıkarılmışsa kıdem ve ihbar tazminatı hakkı olmaz, ancak çalıştığı günlerin ücreti ve varsa fazla mesai ücretleri ödenir.
19. İşveren 6 ay dolmadan işçiyi raporlu iken işten çıkarırsa ne olur?
İşçi raporlu iken işten çıkarılırsa bu durum hukuka aykırı sayılır ve işçi ihbar tazminatı, ayrımcılık veya kötü niyet tazminatı talep edebilir.
20. 6 ay dolmadan işten çıkarılan işçiye kıdem yılına bakılmadan fazla çalışma ücreti ödenir mi?
Evet, kıdem süresi önemli değildir; işçi fazla mesai yaptıysa bu ücretlerin ödenmesi zorunludur.
21. İşçi 6 ay dolmadan işten çıkarıldığında işverenden manevi tazminat talep edebilir mi?
Eğer işverenin davranışları işçinin kişilik haklarını zedelemişse, işçi kıdem süresine bakılmaksızın manevi tazminat davası açabilir.
22. İşveren 6 ay dolmadan işçiyi haksız nedenle çıkarırsa işçi ne yapabilir?
İşçi haksız feshe maruz kaldığında ihbar tazminatı, kötü niyet tazminatı, ayrımcılık tazminatı veya sendikal tazminat talepleriyle dava açabilir.
23. Altı ay dolmadan işten çıkarılan işçi işe iade yerine hangi hakları talep edebilir?
İşe iade davası mümkün olmadığı için işçi, ihbar tazminatı, kötü niyet tazminatı, ayrımcılık tazminatı ve sendikal tazminat gibi parasal haklarını talep edebilir.
24. İşçi 6 ay dolmadan işten çıkarıldığında hak ettiği ücretleri alamazsa ne yapmalı?
İşçi, ödenmeyen maaş, fazla mesai ve diğer işçilik alacakları için iş mahkemesinde dava açabilir veya arabuluculuğa başvurabilir.
25. 6 ay dolmadan işten çıkarılan işçinin iş güvencesi hakkı var mı?
İş güvencesi hükümleri en az 6 ay kıdemi olan işçilere uygulanır, bu nedenle 6 ay dolmadan işten çıkarılan işçi iş güvencesinden yararlanamaz.
26. İşveren 6 ay dolmadan işçiyi çıkardıysa noter ihtarı göndermesi gerekir mi?
İşverenin feshi yazılı olarak yapması gerekir, ancak noter şart değildir; yazılı fesih bildirimi yeterlidir.
27. 6 ay dolmadan işten çıkarılan işçi kıdem süresini tamamlamadan ayrıldığı için dava açabilir mi?
Evet, işçi kıdem tazminatı için dava açamaz ama ihbar, kötü niyet, ayrımcılık ve sendikal tazminat gibi hakları için dava açabilir.
28. İşçi 6 ay dolmadan işten çıkarıldığında SGK’ya şikâyet hakkı var mı?
Eğer işçinin sigortası eksik yatırılmışsa veya hiç yatırılmamışsa, SGK’ya şikâyet ederek haklarını arayabilir.
29. Altı ay dolmadan işten çıkarılan işçi işverenin kötü niyetini nasıl ispat eder?
Kötü niyetli fesih, tanık, yazılı belge, işyerindeki uygulamalar veya işverenin açık beyanları ile ispat edilebilir.
30. İşçi 6 ay dolmadan işten çıkarıldığında arabuluculuk başvurusu zorunlu mudur?
Evet, tazminat ve işçilik alacaklarına ilişkin davalarda arabuluculuk başvurusu zorunludur, işçi arabulucuya başvurmadan dava açamaz.
Sonuç: İşçi 6 Ay Dolmadan İşten Çıkarılırsa Haklar Nasıl Korunur?
Bir işçinin 6 ay dolmadan işten çıkarılması, kıdem tazminatı hakkını doğurmasa da, ihbar tazminatı, kötü niyet tazminatı, ayrımcılık tazminatı ve sendikal tazminat gibi birçok farklı hakkı gündeme getirebilir. İş Kanunu, kısa süreli çalışmalarda dahi işçiyi korumayı amaçlamakta ve işverenin keyfi ya da kötü niyetli fesihlerine karşı yaptırımlar öngörmektedir. Özellikle işverenin bildirim süresine uymaması, ayrımcılık yasağını ihlal etmesi veya sendikal nedenlerle fesih yapması halinde işçi, kıdem süresi gözetilmeksizin tazminat talep edebilir.
Sonuç olarak, işçi 6 ay dolmadan işten çıkarılırsa haklarını bilmesi büyük önem taşır. Çünkü her ne kadar kıdem tazminatı mümkün olmasa da, ihbar süresi, kötü niyetli fesih, sendikal faaliyet ve ayrımcılık yasağı ihlali durumlarında işçi farklı tazminatlara hak kazanabilir. Ayrıca kişilik haklarına yönelik ihlallerde manevi tazminat talebi de mümkündür. Bu nedenle kısa süreli çalışmış olsa bile, işçinin hak arama yollarını bilmesi hem maddi hem manevi kayıpların önlenmesi açısından kritik bir koruma sağlar.
