DEPOZİTO NEDİR- GERİ ALINIR MI- ÇIKARKEN NASIL HESAPLANIR?

Son dönemlerde kiracı ve ev sahipleri arasında depozitonun iadesi konusunda hukuki problemler çıkmaktadır. Çünkü, kiracıların, eve girerken verdikleri depozito çıkarken, enflasyon karşısında özellikle geçtiğimiz iki yıl boyunca önemli ölçüde erimiştir. Bu nedenle kiracının, evden taşınırken depozitoyu ilk verdiği şekilde mi yoksa güncel kira fiyatı üzerinden mi alması gerektiği üzerinde durulmalıdır. Çünkü, yasadaki düzenlemeye karşın depozito halen bankada bekletilmemekte, kiraya verene verilmektedir. Bu durumda depozito enflasyon karşısında erimekte ve kiracı mağdur olmaktadır. Depozito hakkındaki hukuki ihtilaflarınız için Kartal Avukat hukuk büromuzdaki ekibimize bu linkten ulaşabilirsiniz.

1. DEPOZİTO HAKKINDA GENEL BİLGİLER
Kişiler ev kiralamak istediklerinde ev sahibine peşin olarak çeşitli ödemeler yaparlar. Bunlar arasında emlak parası, bir aylık peşin kira ile bir aylık güvence adı altında depozito bedelini verirler. Kira sözleşmesinin bir unsuru olarak depozito, kiracının ev sahibine eve taşınırken verdiği güvence bedelidir. Dolayısıyla kiracının tutmuş olduğu eve vereceği olası zararlar nedeniyle depozito gündeme gelir.
Günümüzde kiracı, evden taşınırken, en başta vermiş olduğu depozitoyu geri istediğinde çeşitli hukuki problemler ortaya çıkmaktadır. Çünkü, kiracının eve girerken vermiş olduğu depozito çıkarken ilk başta verilen bedel, yıllar içerisinde ekonomik nedenlerle erimektedir. Bu da kiracının mağduriyetine neden olmaktadır. Bunun önüne geçmek için yasa yapıcı çeşitli önlemler almıştır. Bu önlemleri aşağıdaki kısımlarda görebileceksiniz.
Kiracılar genellikle depozitoyu istememektedir. Ancak depozito yerine kirayı vermez ve evden çıkarlar. Depozito, kiracının evde meydana getirebileceği zararlar nedeniyle bir güvence olup, kiradan mahsubu mümkün olmamaktadır. Dolayısıyla depozitonun alınmaması, bunun yerine kiracının son kirasını vermemesi halinde hukuki ihtilaf meydana gelecektir. Bu durumda ise kiracı hakkında, kira ödemesi yapmadığından icra takibi yapılacaktır.

2. EV SAHİBİ DEPOZİTOYU NEREYE YATIRMALIDIR?
Depozito iadesinde kiracının mağduriyetini giderme adına, TBK md. 342’de düzenleme yapılmıştır. Buna göre ev ve işyerlerinde depozito para/ çek, bone ve senet gibi bir evrakla verileceği konusunda bir anlaşma varsa, ev sahibi parayı vadeli bir hesapta bekletecektir. Bu konuda ev sahibinin onayının alınmasına gerek yoktur. Çek, bona ve senet gibi bir evrak söz konusu ise bankada depo edilir. Kiracının, banka hesabına yatırdığı bedel, ev sahibi ile kiracının onayıyla ya da icra takibi yahut mahkeme kararının kesinleşmesiyle birlikte tarafların birisine teslim edilir.
Depozitonun para, çek, senet ya da bono gibi bir evrak şeklinde alınmış olması ve bunların bankaya yatırılması ya da depo edilmesi uygulaması depozito çıkarken, başta verilen bedelin enflasyon karşısında erimesine karşı getirilmiş bir önlemdir. Böylece yasa yapıcı kiracıyı koruyan bu düzenlemesiyle bir önlem niteliğinde bir hüküm ortaya koymuştur. Buna göre paranın ortalama faiz getirisi bulunan bankadaki bir hesaba yatırılması gerekmektedir. Böylece ev sahibi, kiracıdan aldığı depozitoyu enflasyona karşı korumuş olacak ve faizinden de sorumlu olacaktır.

3. KİRACI NE KADAR DEPOZİTO VERİR – NASIL BELİRLENİR?
TBK’ nın 342. maddesine göre ev ve işyeri için depozitonun ne kadar verileceği belirlenmiştir. Buna göre kiracı, üç aylık kira bedeli kadar depozito verir. Sözleşmede belirlenen depozito, bu miktardan fazlaysa, aşan kısım geçersiz olur. Böylece, kiracının, üç aylık kirasından fazla verdiği kısmı alması mümkün olacaktır.
Kiracı, depozitoyu bankaya yatırdığında dönem sonunda gelecek faiz gelirini de anaparayla birlikte alacaktır. Döviz olarak belirtilmişse, aynı şekilde üç aylık kira kadar yabancı para karşılılığı depozito çıkarken verilmelidir.

4. EV SAHİBİ HANGİ DURUMLARDA DEPOZİTODAN KESİNTİ YAPAR?
Ev sahiplerinin depozitodan kesinti yapabilecekleri durumlar kanunda sınırlandırılmıştır. Buna göre ev sahibinin depozitondan kesinti yapabilmesi için ev ya da işyerinin olağan/normal kullanımı nedeniyle ortaya çıkabilecek zararların ötesine geçen bir zarar meydana gelmiş olmalıdır. Dolayısıyla olağanüstü bir zarar meydana getirdiğinde, ev sahibi depozitodan kesinti yapabilecektir.
Depozito bankaya yatırıldığında, kiracı açısından depozitonun iadesinde herhangi bir sorun ortaya çıkmamaktadır. Ev sahibi bazı durumlarda depozitodan kesinti yapabilecektir. Ev sahipler, keyfi olarak depozitodan kesinti yapamazlar. Buna engel olmak için yasada dava açmaları gerektiği emredilmektedir.
Yasal düzenlemeye göre ev sahibinin depozitodan indirim yapabilmesi için;
⦁    Kiracı onayını almalıdır.
⦁    Kiracı onay vermezse, mahkemeden bu konuda bir karar almış olması gerekir. Ev sahibi, kiracının evine zarar verdiğini düşündüğünde, dava açarak, başta verilen bedelden kesinti yapabilir. Ev sahibi zararını ispat ederse, mahkeme depozitodan indirim yapılması yönünde karar verecek ve ev sahibi, kiracıya kesinti sonucu kalacak parayı iade edecektir. Dolayısıyla depozito çıkarken daha az verilecektir.
⦁    İcra takibi olması gerekir.

5. KİRACI DEPOZİTOYU NE ZAMAN GERİ ALABİLİR? 
Kiracı evden çıktığında yani kira sözleşmesi sona erdiğinde, depozito çıkarken geri istenebilir. Buna göre depozito bankaya yatırıldığında banka, ev sahibi ve kiracının onayı varsa ya da icra ya da mahkeme kararı varsa, hesapta bulunan parayı kiracıya verecektir. Ev sahibi ise kiracıya karşı herhangi bir dava açarsa ya da icra/mahkeme kararı varsa ve bunu sözleşmenin bitiminden itibaren 3 ay içerisinde bankaya bildirmelidir. Aksi halde, banka hesapta bulunan parayı kiracıyla ödeyecektir.
Kiracı eve girerken, depozitoyu ev sahibine vermişse, sözleşme sona erince, ev/işyerini sözleşmeye uygun şekilde boşalttığında ev sahibinin depozitoyu geri vermesi gerekir. Bu şekilde davranıldığında ev/işyerinin sözleşmeye uygun şekilde boşaltıldığı ve ev sahibine teslim edildiği yönünde bir evrak düzenlenmesi uygun olacaktır. Çünkü bu evrak, daha sonra ev sahibi ve kiracı arasında çıkacak uyuşmazlıkları sona erdirecektir.
Kiracı evden çıkarken, yani sözleşme sona erince bankada tutulan depozito bedeli, ev sahibi tarafından dava konusu edilmediyse, sözleşme bitiminde 3 ay sonra kiracıya verilmelidir. Fakat, günümüzde kiracı depozitoyu bankaya yatırmamakta, ancak ev sahibine elden vermektedir. Bu nedenle depozitonun iadesinde hukuki sorunlar ortaya çıkmaktadır.
Kiracının, sözleşmeye uygun olması koşuluyla, evden çıkması halinde, kiracının ev/ya da işyerine hiçbir zararı olmadıysa, ev sahibinin depozitoyu geri vermesi gerekir. Ev sahibi buna aykırı davranması nedeniyle, kiracının depozitoyu, icra ya da dava ile geri alabilmesi mümkün olacaktır.