Elden Ödeme Fesih Sebebi midir? İşveren Hangi Ödemeleri SGK'ya Bildirmek Zorundadır?
Giriş
İş hayatında en sık rastlanan sorunlardan biri, işverenlerin işçi ücretlerini banka yerine elden ödemesidir. Bu durum hem işçilerin sosyal güvenlik haklarını tehlikeye atar hem de hukuki açıdan çeşitli sorunlara yol açar. "Elden maaş ödemesi fesih sebebi midir?", "SGK'ya bildirilmesi zorunlu ödemeler nelerdir?", "Elden maaş alan işçi hangi haklara sahiptir?" gibi sorular, bu konuda en çok merak edilen ve araştırılan konular arasındadır. Bu makalede, elden ödeme yapılmasının hukuki boyutlarını ve işçinin haklarını detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.
1. Elden Ödeme Hukuki Açıdan Geçerli midir?
4857 sayılı İş Kanunu ve SGK mevzuatlarına göre işverenlerin, işçi üretlerini banka aracılığıyla ödemesi zorunludur. Bu zorunluluk, işçinin maaşını tam ve zamanında alıp almadığını denetlemek amacıyla getirilmektedir. Elden maaş ödenmesi halinde işçi, ödemenin eksik yapıldığını veya SGK'ya eksik bildirildiğini iddia ederek dava açabilir. Mahkemeler genellikle banka kaydı gibi resmi belgeleri delil olarak kabul ettiğinden, elden ödeme alan işçiler için hak kaybı yaşama riski büyüktür.
İşverenin, en az 5 işçi çalıştırması halinde, işçilere ücretlerini banka kanalıyla ödemelidir. İşveren, kanuni kesintileri düşmesi sonrasında, ücretleri banka aracılığıyla vermelidir. İşverenler bazı durumlarda elden ödeme yapmaktadır. Ancak, işçiye elden ödeme yapılması halinde çok fazla hukuki sorun ortaya çıkmaktadır. İşçinin elden para alması durumunda işverenin sigorta primleri yönünden kârı olmaktadır. Ancak bu durumda, elden verilen para yasal olmayacaktır. Sigorta primlerini gerçek ücretten daha az göstererek ödediğinde işveren açısından bazı sıkıntılı durumlar ortaya çıkmaktadır. Dolayısıyla işçinin maaşının bir kısmı elden, diğer kısmı ise bankaya yatırıldığında ya da tamamı eline verildiğinde hukuksal sorunlar meydana gelecektir. Çünkü bu hukuka aykırı bir durumdur ve sonucunda işçi bakımından da önemli hak kayıpları oluşturmaktadır.
2. Elden Ödeme Haklı Fesih Sebebi midir?
Elden maaş ödenmesi, işçinin sosyal güvenlik haklarını ihlal ettiği için haklı fesih sebebi olarak kabul edilebilir. 4857 sayılı İş Kanunu'nun 24. maddesine göre, işverenin yasaya aykırı uygulamaları işçiye haklı nedenle işten ayrılma hakkı tanır. Elden ödeme alan işçi, iş akdini haklı nedenle feshederek kıdem tazminatı, fazla mesai alacakları ve ihbar tazminatı gibi haklarını talep edebilir. İş Mahkemeleri ve Yargıtay kararları da genellikle işçi lehine olup, SGK'ya eksik bildirilen maaşların tamamının hesaplanarak işçiye ödenmesine karar verilmektedir.
3. SGK'ya Bildirilmesi Zorunlu Ödemeler Nelerdir?
İşverenler, işçilere yapılan tüm ödemeleri SGK'ya bildirmek zorundadır. Bunlar arasında temel maaş, fazla mesai ücretleri, yol ve yemek yardımları, prim ve ikramiyeler yer almaktadır. Ancak pek çok işveren, SGK prim maliyetlerini düşürmek için ücretin bir kısmını kayıt dışı bırakmaktadır. Bu durum, işçinin emeklilik primlerini ve iş güvencesini olumsuz etkileyerek büyük hak kayıplarına yol açabilir. SGK'ya eksik bildirilen ödemeler için işçi, yasal yollarla hakkını arayabilir ve geriye dönük olarak sigorta primlerinin tamamlanmasını talep edebilir.
4. Elden Ödeme Alan İşçinin Hakları Nelerdir?
İşverenin bu iki durumun bulunması halinde dahi işçinin ücretini elden ödememesi gerekir. İşveren banka bulunmayan ya da bankadan işlem yapamadığı yerlerde dahi ücretleri PTT kanalıyla ödemelidir. Dolayısıyla, 5 ve daha fazla işçinin bulunduğu yerlerde mesai paralarının elden verilmesi mümkün olmayacaktır. İsmi ne olursa olsun;
- İşçilerin ücretlerinin bordroya yansıtılması,
- Ücretlere ilişkin SGK primlerinin gerçek değerleri üzerinden hesaplanması,
- Ücretlerin vergilerinin tahakkuk ettirilmesi gerekmektedir.
İşyerinde 4 ve daha az işçi çalıştırması durumunda işveren, banka kanalıyla ya da elden ödeme yapabilir. Ancak bu durumda da yapılan elden ödemeler, beraberinde bazı riskleri getirebilir ve yaptırımlar uygulanmasına neden olabilir.
Elden maaş alan işçiler, hukuki yollarla haklarını arayabilirler. İş mahkemelerinde tanık beyanları, WhatsApp yazışmaları, banka hareketleri gibi deliller sunularak eksik ödenen maaş farklarının tamamlanması sağlanabilir. Aynı zamanda, SGK'ya eksik bildirilen primlerin tamamlanması ve emeklilik hesaplamalarına yansıtılması talep edilebilir. İşçi ayrıca, bu durumu gerekçe göstererek haklı fesih hakkını kullanabilir ve kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, fazla mesai ücretleri gibi tüm alacaklarını tahsil edebilir.
5. Elden Ödeme Yapan İşverenin Cezai Yaptırımları
Bazı hallerde işveren elden para verebilir. Ancak kanunun dışına çıkarak, banka kanalıyla ödeme yapması gereken yerde elden ödeme yaparsa hukuki sorunlar ortaya çıkacaktır. Bu durumlarda elden verilen para yasal olmayacaktır.
Kamu kurumlarının yapacağı denetimler veya işçinin açacağı davalarda bazı hukuki sorunların bulunduğu belirlenebilir. Bu durumlarda işçi açısından çeşitli hak kayıpları olmakta ve işverenler de bazı önemli risklerle karşı karşıya kalabilmektedir. Ücretlerin gerçekte olması gereken değerler üzerinden bildirilmediği tespit edilirse, çeşitli yaptırımlar söz konusu olacaktır.
İşverenler, işçilerine bankadan ödemesi gerektiğinde ücretlerini elden vermesi halinde bazı yaptırımlarla karşılaşabilecektir. Çünkü, işçiye ücretlerin elden yatırılması halinde işçi hak kaybına uğrayacak hem de kamu zararı ortaya çıkacaktır. Bu durumda ortaya çıkabilecek ihlaller dolayısıyla bazı idari yaptırımlar öngörülmektedir.
Buna göre;
- İşçiye elden nakit olarak verilen ücretlerin ödenmediğine ilişkin bir iddia olursa, o ücretin yeniden ödenmesi gerekebilir.
- İşverenin, gerçekte olması gerekenden az bildirdiği SGK primleri ile vergilerin gecikme zammının ödenmesi gerekecektir. Bu tutarları ilgili Kurumlara ödemelidir.
- İşveren tarafından kaç ay boyunca elden ödeme yapılmışsa işyerine o nispette ceza kesilecektir. Bu kapsamda herbir ay için ayrı ayrı olmak üzere iki asgari ücret kadar bir para cezası uygulanacaktır.
- İşçiye elden ödeme yapıldığı belirlenirse, o yıl için işyerinin aldığı asgari ücret desteğinin iptali sağlanacaktır. Bu tutarların yasal faiziyle SGK’ya iadesi yapılacaktır.
- Durumun denetimlerde belirlenmesi sonucunda ücretlere ilişkin bordrolar ile işletme tarafından tutulan yevmiye defterlerinin geçersiz sayılması sağlanacaktır. Geçersizlik hallerinin her birisi için işyerine asgari ücretin yarısı kadar ceza uygulanacaktır. Ancak verilecek bir idari para cezası 12 aylık asgari ücreti geçemeyecektir.
SGK ve Çalışma Bakanlığı, elden ödeme yapılmasının önünü almak için işverenlere ciddi idari para cezaları uygulamaktadır. Eksik bildirilen maaşların tespit edilmesi halinde, işverene geriye dönük olarak SGK primleri tahakkuk ettirilir ve üzerine cezai işlem uygulanır. Bunun yanında, işçinin eksik bildirilen primleri SGK'ya bildirildiğinde, işverenin tazminat ödeme yükümü de doğar. İşçiler bu durumu Alo 170 hattını arayarak veya Çalışma Bakanlığı'na şikayet ederek yasal sürecin başlatılmasını sağlayabilirler.
Sonuç
Elden ödeme, işçi açısından ciddi hak kayıplarına yol açan bir uygulamadir. Bu nedenle, işçiler maaşlarını banka yolu ile almadıklarında hukuki haklarını araştırmalı ve gerekli yasal yollara başvurmalıdır. SGK’ya eksik bildirilen ödemeler, işçinin emekliliğini ve işsizlik maaşı alıp alamayacağını dahi etkileyebilir. Dolayısıyla, işçiler bu konuda bilinçlenmeli ve haklarını korumak için yasal yolları kullanmalıdır.
