İŞÇİNİN MAAŞININ DÜZENSİZ VE GEÇ ÖDENMESİ YA DA MAAŞIN HİÇ ÖDENMEMESİ HALİNDE TAZMİNAT HAKKI
Maaşın Geç veya Düzensiz Ödenmesinin İşçi Haklarına Etkisi
İşçinin emeğinin karşılığı olan maaşın zamanında ödenmemesi, hem İş Kanunu hem de Yargıtay kararları çerçevesinde ciddi sonuçlar doğuran bir durumdur. Maaşın geç ödenmesi veya düzensiz maaş ödemesi yalnızca işçinin maddi düzenini bozmakla kalmaz, aynı zamanda işçinin iş sözleşmesini haklı nedenle feshetme hakkını da beraberinde getirir. 4857 sayılı İş Kanunu’na göre, ücretin belirlenen günde yatırılmaması halinde işçiye çalışmaktan kaçınma hakkı, fesih hakkı ve kıdem tazminatı talep etme imkânı tanınmıştır. Bu nedenle maaş ödemelerinin düzenli yapılması işverenin en temel yükümlülüklerinden biridir.
Maaşın geç ödenmesi, maaşın parça parça yatırılması ya da ödeme tarihinin sürekli geciktirilmesi, işçi açısından iş güvenliğini tehdit eden uygulamalardır. Yargıtay kararlarında da belirtildiği üzere, yalnızca birkaç günlük gecikmeler dahi işçiye haklı fesih ve tazminat hakkı kazandırmaktadır. Bu nedenle düzensiz maaş ödemesi, işçi için hem ekonomik hem de hukuki açıdan hak arama yollarını devreye sokan bir durumdur. İşçi, geç ödenen maaş nedeniyle kıdem tazminatı, fazla mesai ücreti, yıllık izin alacağı gibi tüm işçilik haklarını talep edebilir.
İşçinin Maaşının Geç veya Düzensiz Ödenmesi
İşçinin maaşının geç ödenmesi ya da düzensiz maaş ödemesi, iş sözleşmesinde belirlenen ödeme tarihinde ücretin yatırılmaması anlamına gelir. Sözleşmede kesin bir maaş günü yazılı olmasa bile, işverenin her ay düzenli olarak ödediği tarih, fiilen “maaş ödeme günü” kabul edilir. İşverenin ödemeyi aksatması halinde işçiye; çalışmaktan kaçınma hakkı, iş sözleşmesini feshetme hakkı ve düzensiz maaş ödemesi nedeniyle tazminat talep etme imkânı doğar. Ancak bu hakların kullanılabilmesi için bazı şartların gerçekleşmesi gerekir. Peki, 4857 sayılı İş Kanununa göre maaşı geç veya düzensiz ödenen işçinin hakları nelerdir?
Çalışmaktan Kaçınma Hakkı
İş Kanunu’nun 34. maddesi, işçinin ücretinin ödeme gününden itibaren 20 gün içinde, mücbir sebep olmaksızın ödenmemesi durumunda işçiye çalışmaktan kaçınma hakkı tanır. İşçinin iş görme borcunu yerine getirmemesi topluca yapılsa dahi “grev” olarak değerlendirilmez. Ancak bunun için her işçinin bireysel olarak iş bırakmaya karar vermesi gerekir. İşveren, bu gerekçeyle işçilerin iş sözleşmesini feshedemez, onların yerine başka işçi alamaz ya da işlerini üçüncü kişilere yaptıramaz. Dolayısıyla maaşın geç ödenmesi sebebiyle işten kaçınma hakkının kullanılabilmesi için şu şartlar aranır:
-Ücretin zamanında ödenmemesi
-Ödeme tarihinden itibaren en az 20 gün geçmiş olması
-İşverenin, ödemeyi yapmamasına neden olacak mücbir bir sebebinin bulunmaması
Düzensiz Maaş Ödemesi Fesih Nedeni midir?
İşçinin maaşının geç ya da düzensiz ödenmesi, haklı nedenle fesih sebebidir. Bu hakkın kullanılabilmesi için 20 günlük sürenin dolması şart değildir. Çalışmaktan kaçınma hakkından farklı olarak, işverenin mücbir sebep ileri sürmesi de sonucu değiştirmez. Çünkü işçinin, emeğinin karşılığı olan ücretin ödenmemesine katlanması beklenemez. Yargıtay kararları da işçinin bu durumda iş sözleşmesini haklı nedenle feshedebileceğini açıkça ortaya koymaktadır.
Maaşın Geç Yatması Tazminat Hakkı Doğurur mu?
Maaşın geç ödenmesi, işçi açısından haklı fesih sebebi olduğundan, işçi iş sözleşmesini feshederse kıdem tazminatını talep edebilir. Bunun yanında varsa fazla mesai, yıllık izin ücreti ve diğer işçilik alacaklarını da isteme hakkına sahiptir. Düzensiz maaş ödemesi, işçinin hem iş akdini sona erdirmesine hem de tazminat haklarına kavuşmasına imkân tanır.
İşçi Maaş Kaç Gün Gecikirse Tazminat Alabilir?
Yargıtay 9. Hukuk Dairesi’nin 07.11.2017 tarihli, 2017/17656 sayılı kararında, maaşın yalnızca 1-2 gün gecikmesi dahi haklı fesih sebebi sayılmıştır. Kararda öne çıkan noktalar şunlardır:
-İşçinin en temel hakkı olan ücret, işverenin de en önemli yükümlülüğüdür.
-Ücretin ödenmemesinden söz edilebilmesi için yasada veya iş sözleşmesinde belirlenen ödeme gününün gelmiş olması gerekir.
-Maaşın kapsamına sadece aylık ücret değil, ikramiye, prim, fazla mesai ücreti, hafta tatili ve resmi tatil ücretleri de dahildir.
-Geç veya düzensiz ödenen maaş, işçi açısından haklı nedenle fesih ve tazminat hakkı doğurur.
Dolayısıyla, işverenin maaşı 1-2 gün geciktirmesi bile işçiye sözleşmesini feshetme hakkı verir.
Maaşın Parça Parça Ödenmesi
İşverenin, işçinin maaşını taksitler halinde ödemesi de hukuken geçerli değildir. Yargıtay 22. Hukuk Dairesi’nin 30.04.2014 tarihli, 2014/10720 sayılı kararında, maaşın parça parça ödenmesi haklı nedenle fesih sebebi kabul edilmiştir. Kararda şu hususlar vurgulanmıştır:
-Maaşın taksitlerle ödenmesi, ücretin geç ve düzensiz ödenmesi anlamına gelir.
-Düzensiz maaş ödemesi, işçi lehine haklı fesih koşullarını oluşturur.
-Bu durumda işçi, kıdem tazminatı ve diğer işçilik alacaklarını talep edebilir.
Maaşın Geç ve Düzensiz Ödenmesi Ya da Hiç Ödenmemesi Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
1. Maaşın geç ödenmesi işçi açısından ne anlama gelir?
Maaşın geç ödenmesi, işverenin iş sözleşmesindeki en temel yükümlülüğünü yerine getirmemesi demektir. İşçi, emeğinin karşılığını zamanında alamadığı için haklı nedenle iş sözleşmesini feshedebilir ve kıdem tazminatı ile diğer işçilik alacaklarını talep etme hakkına sahiptir.
2. İşçi maaşı düzensiz ödenirse hangi haklara sahiptir?
Maaşın düzensiz ödenmesi durumunda işçi, çalışmaktan kaçınma hakkını kullanabilir, iş sözleşmesini haklı nedenle feshedebilir ve kıdem tazminatına hak kazanabilir. Ayrıca fazla mesai, izin ücreti ve diğer işçilik alacaklarını da talep edebilir.
3. İşçi maaşı kaç gün geç ödenirse iş bırakabilir?
İş Kanunu’na göre işçinin maaşı ödeme gününden itibaren 20 gün içinde ödenmezse işçi çalışmaktan kaçınma hakkına sahiptir. Bu süreçte işveren, işçiyi işten çıkaramaz ve yerine başka işçi alamaz.
4. Maaşın geç ödenmesi kıdem tazminatı hakkı doğurur mu?
Evet, maaşın geç ödenmesi işçi açısından haklı nedenle fesih sebebidir. Bu nedenle işçi sözleşmesini feshederse kıdem tazminatı ve varsa diğer alacaklarını talep etme hakkına sahiptir.
5. İşveren maaşı geç ödediğinde işçi işten çıkabilir mi?
İşçi, maaşı düzenli ödenmediği takdirde haklı nedenle iş sözleşmesini feshedebilir. Bu durumda işçi kıdem tazminatına ve varsa ihbar tazminatı dışındaki tüm işçilik alacaklarına hak kazanır.
6. İşveren maaşı parça parça ödeyebilir mi?
Maaşın parça parça ödenmesi hukuka aykırıdır. Yargıtay kararlarına göre maaşın taksitler halinde yatırılması haklı fesih sebebidir ve işçiye kıdem tazminatı hakkı kazandırır.
7. İşçi maaşı düzensiz ödendiğinde dava açabilir mi?
Evet, işçi maaşının düzensiz ödenmesi halinde iş mahkemesine başvurarak alacak davası açabilir. Ayrıca icra takibi yoluyla da geç veya ödenmeyen maaşlarını talep edebilir.
8. İşçinin maaşı geç ödendiğinde faiz talep edilebilir mi?
Maaşın geç ödenmesi halinde işçi, alacağının yanı sıra mevduata uygulanan en yüksek faiz oranı üzerinden faiz talep etme hakkına da sahiptir.
9. İşverenin maaşı geç ödemesi işten çıkarma sebebi midir?
Hayır, işveren işçinin maaşı geç ödediği için işçiyi işten çıkaramaz. Aksine bu durum işçiye sözleşmesini haklı nedenle feshetme hakkı tanır.
10. Maaşın geç ödenmesi grev sayılır mı?
Hayır, maaşın geç ödenmesi nedeniyle işçinin çalışmaktan kaçınması grev değildir. İş Kanunu’nun 34. maddesi bu hakkı işçiye yasal olarak tanımaktadır.
11. Maaşın geç ödenmesi halinde topluca iş bırakılabilir mi?
Evet, işçiler topluca çalışmaktan kaçınabilir. Ancak her işçinin kendi iradesiyle bu kararı alması gerekir. Bu durum grev olarak nitelendirilmez.
12. İşveren maaş ödemeyi geciktirirse işçiye ceza kesebilir mi?
Hayır, işveren maaşı geç ödeyip işçinin çalışmaktan kaçınmasını gerekçe göstererek ceza veremez. İşçiyi işten çıkarma hakkı da bulunmamaktadır.
13. İşveren maaşı geç ödediğinde yerine başka işçi çalıştırabilir mi?
Hayır, maaşın ödenmemesi nedeniyle işçilerin iş bırakması durumunda işveren başka işçi alamaz veya işleri başkasına yaptıramaz.
14. Maaşın geç ödenmesi ihbar tazminatı hakkı doğurur mu?
İşçi haklı nedenle fesih yaparsa kıdem tazminatına hak kazanır ancak ihbar tazminatı işveren lehine söz konusu olmaz.
15. İşveren maaşı ödememek için mücbir sebep ileri sürebilir mi?
Çalışmaktan kaçınma hakkı için mücbir sebep ileri sürülmesi önemlidir. Ancak haklı nedenle fesih hakkı bakımından işverenin mücbir sebep ileri sürmesi sonucu değiştirmez.
16. Maaşın ödenmemesi iş kazası tazminatı gibi hakları etkiler mi?
Maaşın ödenmemesi, iş kazası tazminatı gibi işçinin diğer haklarını ortadan kaldırmaz. İşçi hem iş kazası nedeniyle tazminat talep edebilir hem de maaş alacaklarını isteyebilir.
17. Düzensiz maaş ödemesi halinde işçi icra takibi yapabilir mi?
Evet, işçi maaşını almak için doğrudan icra dairesine başvurarak alacaklarını icra yoluyla talep edebilir.
18. Maaşın geç ödenmesi işçinin SGK primlerini etkiler mi?
İşveren maaşı geç ödese bile SGK primlerini düzenli yatırmakla yükümlüdür. Primlerin yatırılmaması ayrı bir hukuki ihlal oluşturur.
19. Maaşın geç ödenmesi işçinin yıllık izin hakkını etkiler mi?
Hayır, maaşın geç ödenmesi işçinin yıllık izin hakkını ortadan kaldırmaz. İşçi, izin hakkını aynı şekilde kullanmaya devam eder.
20. İşçi maaşının geç ödenmesi durumunda sendikaya başvurabilir mi?
Evet, sendikalı işçiler maaşlarının geç ödenmesi halinde sendikaları aracılığıyla hukuki süreç başlatabilir ve toplu başvuruda bulunabilir.
21. Maaşın ödenmemesi halinde işçi işsizlik maaşı alabilir mi?
İşçi maaşının ödenmemesi nedeniyle sözleşmesini haklı nedenle feshederse, işsizlik ödeneği şartlarını taşıması halinde İŞKUR’dan işsizlik maaşı alabilir.
22. Maaşın geç ödenmesi manevi tazminat hakkı doğurur mu?
Maaşın geç ödenmesi kural olarak maddi alacak hakkı doğurur. Ancak işçinin kişilik hakları ağır şekilde ihlal edilmişse manevi tazminat talebi de gündeme gelebilir.
23. Maaşın düzensiz ödenmesi fazla mesai ücretlerini de kapsar mı?
Evet, maaşın geç veya düzensiz ödenmesi yalnızca temel ücreti değil, fazla mesai, ikramiye ve prim gibi tüm ücret alacaklarını kapsar.
24. İşçi maaşı geç ödendiğinde işe devam etmek zorunda mı?
İşçi, 20 gün boyunca maaşı ödenmezse işe gitmeme hakkını kullanabilir. Ancak bu süreçte iş sözleşmesini feshetme hakkını da dilediği zaman kullanabilir.
25. Maaş geç ödenirse işçi ücretsiz izin sayılır mı?
Hayır, işçinin maaşının geç ödenmesi ücretsiz izin sayılmaz. İşçi, çalışmaktan kaçındığında dahi ücretini talep edebilir.
26. İşveren maaşı geç öderse cezai yaptırım var mıdır?
İşverenin maaşı geç ödemesi halinde idari para cezası gündeme gelebilir. Ayrıca işçi alacakları için işveren hukuki sorumluluk taşır.
27. Maaşın geç ödenmesi işçinin iş güvencesini etkiler mi?
Maaşın geç ödenmesi işçinin iş güvencesini ortadan kaldırmaz. Aksine, işçi bu sebeple sözleşmesini haklı nedenle feshedebilir ve tazminat hakkı elde eder.
28. İşçi maaşı düzensiz ödendiğinde arabulucuya başvurmalı mı?
Evet, işçi maaş alacakları için dava açmadan önce arabulucuya başvurmak zorundadır. Arabuluculuk süreci, işçilik alacaklarında zorunlu bir aşamadır.
29. Maaşın geç ödenmesi işçinin motivasyonunu nasıl etkiler?
Maaşın geç veya düzensiz ödenmesi işçinin motivasyonunu düşürür, verimliliğini azaltır ve iş ortamında huzursuzluk yaratır. Bu nedenle kanun, işçiyi koruyucu hükümler getirmiştir.
30. Düzensiz maaş ödemesi nedeniyle işçi hangi yasal yollara başvurabilir?
İşçi, düzensiz maaş ödemesi nedeniyle iş sözleşmesini feshedebilir, kıdem tazminatı talep edebilir, icra takibi başlatabilir ve iş mahkemesinde alacak davası açabilir.
Sonuç: Maaşın Geç veya Düzensiz Ödenmesinde İşçi Hakları
Maaşın geç ödenmesi ya da düzensiz maaş ödemesi, işçinin hem ekonomik düzenini bozan hem de hukuki haklarını doğrudan ilgilendiren önemli bir sorundur. İş Kanunu, işçinin ücretinin belirlenen günde yatırılmaması halinde çalışmaktan kaçınma hakkı, haklı nedenle fesih hakkı ve kıdem tazminatı talep etme hakkı tanımaktadır. Ayrıca maaşın parça parça ödenmesi de Yargıtay kararlarına göre işçi açısından haklı fesih sebebi sayılmakta ve kıdem tazminatı hakkı doğurmaktadır. Bu nedenle maaş ödemelerinin düzenli yapılması, işverenin en temel yükümlülüklerinden biridir.
Geç veya düzensiz maaş ödemesi yalnızca ücretin yatırılmaması değil, fazla mesai, prim, ikramiye ve tatil ücretlerinin ödenmemesi durumlarını da kapsar. İşçi, ödenmeyen maaş ve diğer alacaklarını dava ya da icra takibi yoluyla talep edebilir. Ücretin zamanında ödenmemesi halinde işçinin motivasyonu düşmekte, iş barışı bozulmakta ve iş güvencesi zedelenmektedir. Bu nedenle hem İş Kanunu hem de Yargıtay kararları, maaşın geç ödenmesi ve düzensiz maaş ödemesi karşısında işçiyi koruyan hükümler getirmiştir.
