İŞÇİNİN REKABET YASAĞINI İHLALİ VE GÖREVLİ MAHKEME
Rekabet Yasağına İlişkin Uyuşmazlıklarda Görevli Mahkeme
Yargıtay İçtihatları Birleştirme Büyük Genel Kurulu, 2023/1 Esas, 2025/3 Karar ve 13.06.2025 tarihli kararında, rekabet yasağına aykırılık sebebiyle açılacak davalarda görevli mahkemenin asliye ticaret mahkemesi olduğuna hükmetmiştir.
Türk Borçlar Kanunu’nun 444-447. maddelerinde düzenlenen rekabet yasağı, işçi ve işveren arasındaki iş ilişkisinin sona ermesinden sonra dahi belirli koşullarda geçerliliğini koruyabilmektedir. Rekabet yasağı, işçinin işverene ait ticari sırlar, müşteri çevresi veya üretim bilgilerini kullanarak haksız rekabet yaratmasının önüne geçmek amacıyla getirilmiştir. Bu nedenle, iş sözleşmesinin bitiminden sonra da taraflar arasında bağlayıcı olabilen bu hükümler, yalnızca iş hukukunu değil aynı zamanda ticaret hayatını da yakından ilgilendirmektedir.
Ancak rekabet yasağına aykırılık sebebiyle açılacak davalarda görevli mahkemenin belirlenmesi uzun süre tartışma konusu olmuştur. İş mahkemeleri mi yoksa asliye ticaret mahkemeleri mi bu davalara bakmalıdır sorusu, uygulamada farklı yorumlara yol açmıştır. Yargıtay İçtihatları Birleştirme Büyük Genel Kurulu’nun 2025 tarihli kararıyla bu belirsizlik ortadan kaldırılmış, rekabet yasağı davalarının ticaret mahkemelerinin görev alanına girdiği açıkça hükme bağlanmıştır. Bu karar, hem işçi hem de işveren açısından büyük önem taşımakta ve ticari sırların korunması ile serbest rekabet düzeni arasındaki dengeyi güçlendirmektedir.
Sadakat Borcu ve Rekabet Yasağı
Türk Borçlar Kanunu’nun 396. maddesinde düzenlenen sadakat borcu, iş sözleşmesinden doğan yan edim yükümlülüklerinden biridir. Bu borç, işçiye işverenin çıkarlarını gözetme, işyerinde huzuru koruma ve işverenin güvenini sarsacak davranışlardan uzak durma yükümlülüğü getirir. İşçi, sadakat borcu gereği işverenin itibarını zedeleyecek söz ve davranışlardan kaçınmalı, iş ilişkisi devam ettiği sürece işvereni ile rekabet oluşturan hiçbir faaliyette bulunmamalıdır. Örneğin, rakip işverende çalışmamalı, rakip şirkete ortak olmamalı ya da rakip bir kuruluşla başka sıfatlarla ilişki kurmamalıdır.
Rekabet Yasağının Sadakat Borcundan Farkı
Rekabet etmeme borcu, sadakat borcunun bir unsuru olarak görülse de iş sözleşmesi sona erdiğinde bu borç da son bulur. Yani iş ilişkisi işçi ya da işverenin feshiyle sona erdiğinde, sadakat borcuna bağlı rekabet yasağı da ortadan kalkar. Ancak işçinin işverenin müşteri çevresi, üretim sırları veya iş bilgilerine erişim imkânı varsa ve bu bilgilerin kullanılması işverene zarar verebilecek nitelikteyse, yazılı bir sözleşme ile iş sözleşmesinin bitiminden sonra da belirli süre ve yer sınırlamalarıyla rekabet yasağı getirilebilir.
Bu nedenle işten ayrıldıktan sonra uygulanacak rekabet yasağı, sadakat borcunun uzantısı değil, ayrı bir sözleşme hükmü olarak değerlendirilmelidir.
Rekabet Yasağı Sözleşmesinin Niteliği
Rekabet yasağı, ister iş sözleşmesine konulan bir kayıtla isterse ayrı bir sözleşmeyle düzenlensin, hukuki sonuçları iş sözleşmesinin sona ermesinden sonra ortaya çıkar. Bu nedenle, işçinin rekabet etmeme yükümlülüğü iş sözleşmesinin bir parçası değil, bağımsız bir borçtur. Uygulamada genellikle iş sözleşmesine eklenen rekabet yasağı kayıtları da bu sonucu değiştirmez.
Rekabet yasağının geçerli sayılabilmesi için, işçinin işverenin müşteri çevresi veya üretim sırlarına erişim imkânı bulunmalı ve bu bilgilerin kullanılması işverene ciddi zarar verebilecek nitelikte olmalıdır. Bu tür sözleşmeler daha çok üst düzey yöneticiler, genel müdürler, yönetim kurulu başkanları ve işverenin ticari sırlarına hâkim olan beyaz yakalı çalışanlarla yapılmaktadır.
Rekabet Yasağının Anayasa ile İlişkisi
İşçinin, iş sözleşmesi sona erdikten sonra işvereniyle rekabete girip giremeyeceği, yalnızca iş hukukunun işçiyi koruma ilkeleriyle değil; aynı zamanda serbest ticaret hayatı, rekabet düzeni ve Anayasa’nın 48. maddesinde güvence altına alınan çalışma ve sözleşme özgürlüğü ile birlikte değerlendirilmelidir.
Rekabet Yasağının Ticari Nitelikte Olması
Türk Borçlar Kanunu’nun 444/2. maddesi, rekabet yasağı sözleşmesi için “müşteri çevresi” ve “üretim sırları” gibi unsurları öngörmüştür. Bu kavramların ticari nitelikte olup olmadığı, asliye ticaret mahkemelerince değerlendirilmelidir. Çünkü bu uyuşmazlıklar, iş hukukundan ziyade ticari hayatı doğrudan ilgilendirmektedir.
Ayrıca, Türk Ticaret Kanunu’nun 4/1-c maddesi, TBK’nın 444-447. maddelerinden doğan uyuşmazlıkların mutlak ticari dava olduğunu açıkça belirtir. Mutlak ticari davalar, tarafların tacir olup olmadığına bakılmaksızın kanun gereği ticari sayılır ve ticaret mahkemelerinin görev alanına girer.
İş Mahkemeleri Kanunu ile Görev Tartışması
5521 sayılı eski İş Mahkemeleri Kanunu’na göre, sadece 4857 sayılı İş Kanunu kapsamındaki işçiler ile işverenleri arasındaki uyuşmazlıklar iş mahkemelerinin görev alanındaydı. Borçlar Kanunu’na tabi işçilerle işverenleri arasındaki davalar ise asliye hukuk mahkemelerinde görülüyordu.
7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu ile bu alan genişletilmiş, 4857 sayılı Kanun’un yanı sıra 5953 sayılı Kanun kapsamındaki gazeteciler, 854 sayılı Kanun kapsamındaki gemi adamları ve Borçlar Kanunu’na tabi işçilerle ilgili uyuşmazlıklar da iş mahkemelerinin görev alanına dahil edilmiştir. Ancak bu düzenlemede, TBK’nın 444-447. maddelerindeki rekabet yasağı sözleşmesi davaları hakkında özel bir hüküm yer almamaktadır.
Dolayısıyla 7036 sayılı Kanun, Türk Ticaret Kanunu’nun 4/1-c maddesindeki düzenlemenin aksine bir hüküm getirmemiştir.
Rekabet Yasağı ve Görevli Mahkeme Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
1. Rekabet yasağı sözleşmesi nedir?
Rekabet yasağı sözleşmesi, işçinin iş sözleşmesi sona erdikten sonra işverenin müşteri çevresi, üretim sırları veya ticari bilgilerini kullanarak haksız rekabet yaratmasını önlemek amacıyla yapılan yazılı anlaşmadır. Bu sözleşme, belirli süre, yer ve konu sınırlarıyla geçerlilik kazanır.
2. Rekabet yasağı hangi kanunda düzenlenmiştir?
Rekabet yasağına ilişkin hükümler, Türk Borçlar Kanunu’nun 444-447. maddeleri arasında yer almaktadır. Bu maddeler işçi ve işveren arasındaki rekabet etmeme yükümlülüğünün kapsamını, sınırlarını ve geçerlilik şartlarını düzenler.
3. Rekabet yasağı sadakat borcunun bir parçası mıdır?
Sadakat borcu iş sözleşmesi devam ettiği sürece geçerli olsa da, rekabet yasağı iş sözleşmesinin sona ermesinden sonra da uygulanabilir. Bu nedenle rekabet yasağı, sadakat borcunun bir uzantısı değil, ayrı bir sözleşme hükmüdür.
4. Rekabet yasağı sözleşmesi yazılı olmak zorunda mı?
Evet, Türk Borçlar Kanunu gereği rekabet yasağı ancak yazılı olarak yapılabilir. Yazılı olmayan anlaşmalar geçersiz sayılır ve işçi üzerinde bağlayıcı bir sonuç doğurmaz.
5. Rekabet yasağı en fazla ne kadar süre geçerlidir?
Kanuna göre rekabet yasağı en fazla iki yıl süreyle kararlaştırılabilir. Taraflar daha uzun bir süre belirlese bile bu sınırın üzerindeki kısımlar geçersiz olur.
6. Rekabet yasağının coğrafi sınırı nasıl belirlenir?
Rekabet yasağı sözleşmesinde coğrafi sınır makul olmalıdır. İşverenin faaliyet alanı ile sınırlı bir coğrafi alan belirlenebilir, aksi halde yasağın geçerliliği tartışmalı hale gelir.
7. İşçi hangi bilgileri kullanamaz?
İşçi, işverenin ticari sırlarını, müşteri portföyünü, üretim tekniklerini ve iş süreçlerine ilişkin özel bilgilerini rekabet yasağı kapsamında kullanamaz. Bu bilgilerin kullanılması işverenin zararına yol açabileceği için yasaktır.
8. Rekabet yasağı işçiyi hangi açılardan sınırlar?
Rekabet yasağı işçiyi, işverenin rakibi olan bir işletmede çalışmaktan, rakip bir iş kurmaktan veya rakip işletmeyle menfaat ilişkisine girmekten sınırlar. Bu sınırlamalar işçinin özgürlüğünü kısıtlamış olsa da ticari sırların korunması amacıyla geçerlidir.
9. Rekabet yasağı işçinin çalışma özgürlüğünü engeller mi?
Anayasa’nın 48. maddesinde düzenlenen çalışma ve sözleşme özgürlüğü dikkate alınarak, rekabet yasağı ancak makul süre, yer ve konu sınırlarıyla uygulanabilir. Bu sınırlar aşıldığında işçinin temel hakları ihlal edilmiş olur.
10. Rekabet yasağı ihlal edilirse ne olur?
İşçi, rekabet yasağına aykırı davranırsa işveren tazminat davası açabilir. Ayrıca sözleşmede ceza koşulu varsa işçi, bu bedeli ödemekle yükümlü olur.
11. Rekabet yasağına ilişkin davalara hangi mahkeme bakar?
Türk Borçlar Kanunu’nun 444-447. maddelerinden doğan rekabet yasağı davaları asliye ticaret mahkemelerinin görev alanına girmektedir.
12. Neden ticaret mahkemesi görevlidir?
Çünkü rekabet yasağı, iş hukukundan çok ticari hayatı ilgilendiren bir konudur. Ticaret mahkemeleri, müşteri çevresi, ticari sırlar ve piyasa şartları gibi unsurları değerlendirme yetkisine sahiptir.
13. İş mahkemeleri rekabet yasağına bakabilir mi?
7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu işçi-işveren uyuşmazlıklarını kapsasa da, rekabet yasağına ilişkin özel bir hüküm içermemektedir. Bu nedenle iş mahkemeleri bu davalara bakamaz.
14. Mutlak ticari dava nedir?
Mutlak ticari davalar, tarafların tacir olup olmadığına bakılmaksızın kanun gereği ticari sayılan davalardır. Rekabet yasağına ilişkin uyuşmazlıklar da mutlak ticari dava niteliğindedir.
15. Rekabet yasağı sözleşmesi hangi çalışanlarla yapılır?
Rekabet yasağı genellikle üst düzey yöneticiler, genel müdürler, yönetim kurulu başkanları ve işverenin ticari sırlarına ulaşma imkânı bulunan beyaz yakalı çalışanlarla yapılır.
16. Alt düzey işçilerle rekabet yasağı yapılabilir mi?
Alt düzey çalışanların işverenin ticari sırlarına erişim imkânı yoksa rekabet yasağı sözleşmesi geçerli olmaz. Bu tür sözleşmeler yalnızca ticari sırların korunması amacıyla yapılabilir.
17. Rekabet yasağı sözleşmesi feshedilebilir mi?
Taraflar karşılıklı anlaşarak rekabet yasağını feshedebilir. Ayrıca sözleşmenin işçi aleyhine aşırı sınırlamalar içerdiği hallerde mahkeme de bu yasağı geçersiz sayabilir.
18. Rekabet yasağı sözleşmesi geçersiz olursa ne olur?
Geçersiz olan rekabet yasağı işçi üzerinde bağlayıcı olmaz. İşveren bu durumda işçiden herhangi bir tazminat talep edemez.
19. Rekabet yasağı ihlali nasıl ispat edilir?
İşveren, işçinin rakip bir işletmede çalıştığını, kendi müşteri çevresini kullandığını veya ticari sırları aktardığını belgelemek zorundadır. Bu ispat genellikle yazılı belgeler, tanık beyanları veya dijital kayıtlarla yapılır.
20. Rekabet yasağında ceza koşulu geçerli midir?
Evet, sözleşmede ceza koşulu kararlaştırılmışsa işçi yasağı ihlal ettiğinde bu bedeli ödemekle yükümlü olur. Ancak ceza koşulu aşırı yüksekse hâkim tarafından indirilmesi mümkündür.
21. Rekabet yasağı süresiz olabilir mi?
Hayır, rekabet yasağı süresiz olamaz. En fazla iki yıl süreyle geçerli kılınabilir, aksi durumda işçi aleyhine orantısız bir sınırlama olur.
22. İşverenin rekabet yasağından vazgeçmesi mümkün mü?
Evet, işveren rekabet yasağından vazgeçebilir. Bu durumda işçi sözleşmenin getirdiği sınırlamalardan kurtulur ve rekabet yasağının geçerliliği sona erer.
23. İşçi rekabet yasağına rağmen iş bulamazsa ne olur?
İşçinin iş bulamaması tek başına rekabet yasağını geçersiz kılmaz. Ancak işçinin çalışma özgürlüğünü aşırı şekilde kısıtlayan hükümler mahkeme tarafından iptal edilebilir.
24. Rekabet yasağı sözleşmesi yapılırken işçiye ek ödeme yapılmalı mı?
Kanunda zorunlu bir ödeme öngörülmese de uygulamada işverenler rekabet yasağını kabul ettirmek için işçiye ek menfaat sağlayabilmektedir. Bu, sözleşmenin adil olmasını destekler.
25. Rekabet yasağı hangi hallerde sona erer?
Rekabet yasağı sözleşmede belirlenen sürenin dolmasıyla sona erer. Ayrıca tarafların anlaşması veya mahkemenin geçersiz sayması halinde de ortadan kalkar.
26. Rekabet yasağının iş hukukuyla ilişkisi nedir?
Rekabet yasağı iş sözleşmesine bağlı görünse de iş sözleşmesinden bağımsız, ticari hayata ilişkin bir düzenlemedir. Bu nedenle iş hukukundan çok ticaret hukuku kapsamındadır.
27. Rekabet yasağı Anayasa’ya aykırı mıdır?
Hayır, rekabet yasağı doğrudan Anayasa’ya aykırı değildir. Ancak işçinin çalışma özgürlüğünü orantısız şekilde kısıtlayan düzenlemeler Anayasa’nın 48. maddesiyle bağdaşmaz.
28. Rekabet yasağı işten ayrılan işçiler için mi geçerlidir?
Evet, rekabet yasağı iş sözleşmesi sona erdikten sonra belirli süre boyunca geçerli olur. İş ilişkisi devam ederken ise işçi zaten sadakat borcu gereği rekabet edemez.
29. Rekabet yasağı davası nasıl açılır?
İşveren, rekabet yasağına aykırılık iddiasıyla asliye ticaret mahkemesinde dava açar. Dava, genellikle tazminat talebi veya ceza koşulunun tahsili amacıyla açılmaktadır.
30. Yargıtay’ın rekabet yasağı konusundaki kararı nedir?
Yargıtay İçtihatları Birleştirme Büyük Genel Kurulu, 13.06.2025 tarihli kararında, rekabet yasağına aykırılık sebebiyle açılacak davalarda görevli mahkemenin asliye ticaret mahkemesi olduğunu kesin olarak hükme bağlamıştır.
Sonuç: Görevli Mahkeme
Türk Borçlar Kanunu’nun 444-447. maddelerinde düzenlenen rekabet yasağı sözleşmesi, işçinin iş sözleşmesi sona erdikten sonra işverenin müşteri çevresi, ticari sırları ve üretim bilgilerini koruma amacı taşır. Rekabet yasağı, iş hukuku ile ticaret hukuku arasında bir köprü oluştursa da özünde ticari hayatı ilgilendiren bir düzenleme olduğundan, bu tür uyuşmazlıkların çözümünde ticaret mahkemeleri görevli kabul edilmiştir. Bu yaklaşım, işçinin sadakat borcu ile rekabet etmeme yükümlülüğü arasındaki farkı ortaya koymakta ve ticari sırların korunmasını ön plana çıkarmaktadır.
Yargıtay İçtihatları Birleştirme Büyük Genel Kurulu’nun 2025 tarihli kararı, rekabet yasağına aykırılık nedeniyle açılacak davalarda görevli mahkemenin asliye ticaret mahkemesi olduğunu kesinleştirmiştir. Böylece uzun süredir tartışılan görevli mahkeme sorunu netleşmiş, hem işverenler hem de işçiler için hukuki güvenlik sağlanmıştır. Bu karar, rekabet yasağı davalarında uygulanacak yargı yolunu belirleyerek iş hukukunun sınırları ile ticaret hukukunun kapsamını net biçimde ayırmış ve iş yaşamında öngörülebilirliği artırmıştır.
Tüm bu açıklamalar ışığında, Türk Borçlar Kanunu’nun 444-447. maddeleri uyarınca rekabet yasağından doğan davalar ticaret mahkemelerinin görev alanına girmektedir.
Nitekim Yargıtay İçtihatları Birleştirme Büyük Genel Kurulu, 2023/1 Esas, 2025/3 Karar ve 13.06.2025 tarihli kararında, rekabet yasağına aykırılık sebebiyle açılacak davalarda görevli mahkemenin asliye ticaret mahkemesi olduğuna hükmetmiştir.
