İş Hukukunda Derhal Fesih

4857 Sayılı İş Kanunu, işçi ve işveren arasındaki iş ilişkisini düzenlerken, taraflara belirli şartlar altında iş akdini derhal feshetme hakkı tanımaktadır. İşçi, işyerindeki olumsuz koşullar veya sağlık sebepleri nedeniyle iş akdini feshedebilirken, işveren de işçinin devamsızlığı, işyerinde suç işlemesi veya işverene ait mallara zarar vermesi gibi durumlarda derhal fesih hakkını kullanabilir. Bu süreçte iş sözleşmesinin belirli ya da belirsiz süreli olması önem taşımaz ve iş hukuku kapsamında değerlendirilen fesih nedenleri, işverenin kıdem veya ihbar tazminatı ödeme yükümlülüğünü doğurabilir. İşverenin iş akdini derhal feshetme hakkı, sağlık nedenleri, ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırılıklar ile zorlayıcı sebepler kapsamında değerlendirilir. Bu fesih işlemlerinin geçerli olabilmesi için yasalar çerçevesinde belirlenen sürelere ve prosedürlere uygun hareket edilmelidir.

İş hukuku kapsamında, işçi ve işverenin hakları dengeli bir şekilde korunurken, iş sözleşmesinin feshiyle ilgili süreçlerin doğru yönetilmesi büyük önem taşır. Örneğin, işçinin izinsiz ve geçerli mazereti olmadan işe gelmemesi, işyerinde suç işlemesi ya da işverenin malına bilinçli olarak zarar vermesi gibi durumlar, işverenin haklı nedenle derhal fesih hakkını kullanmasını sağlar. Ancak, bu fesih işlemleri için işverenin belirlenen yasal sürelere riayet etmesi ve süreci yazılı ihtarlarla yürütmesi gerekmektedir. İş hukuku çerçevesinde, derhal fesih hakkının usule uygun kullanılması, taraflar arasında oluşabilecek hukuki uyuşmazlıkları önler ve işyerinde düzenin sağlanmasına katkı sunar. Bu nedenle, iş akdinin feshi sürecinde hukuki danışmanlık alınması işveren açısından kritik bir adım olabilir.

---

4857 Sayılı İş Kanunu Kapsamında Derhal Fesih Hakkı

4857 Sayılı İş Kanunu, hem işçiye hem de işverene belirli şartlar altında iş akdini haklı nedenlerle derhal feshetme hakkı tanımaktadır. Kanunun 24. maddesi işçi tarafından haklı fesih sebeplerini düzenlerken, 25. maddesi ise işverene ihbar sürelerine uymaksızın yani derhal fesih hakkı sunmaktadır. İş sözleşmesinin belirli veya belirsiz süreli olması bu hakkın kullanımını etkilememektedir.

---

İşverenin Derhal Fesih Hakkı ve Kapsamı

İşverenin iş akdini derhal feshetme hakkı, aşağıdaki üç ana başlık altında düzenlenmiştir:

• Sağlık sebepleri

• Ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı durumlar

• Zorlayıcı nedenler

Eğer işveren, iş akdini ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı olmayan sebeplerle feshederse, işçiye kıdem tazminatı ödeme yükümlülüğü bulunmaktadır. Ancak bu durumda işverenden ihbar tazminatı ödeme zorunluluğu bulunmamaktadır.

---

1. Devamsızlık Nedeniyle Fesih

İşçi, işverenden izin almadan veya geçerli bir mazeret sunmadan;

• Art arda 2 iş günü veya

• 1 ay içinde tatil gününden sonraki 2 iş günü ya da

• 1 ayda toplam 3 iş günü işe gelmezse

İşveren, iş akdini haklı nedenle derhal feshedebilir. Bu durumda işçiye kıdem ve ihbar tazminatı ödenmez. Ancak, işverenin fesih işlemini yapmadan önce, işçiye devamsızlık sebebini sorması ve yazılı ihtarda bulunması gerekmektedir. İşçinin verilen süre içinde yanıt vermemesi veya geçerli bir mazeret sunamaması halinde ikinci ihtarla fesih işlemi gerçekleştirilebilir.

---

2. İşverenin Malına Zarar Verme

4857 Sayılı İş Kanunu’nun 25/II-ı maddesi uyarınca, işçi kasıtlı veya ihmal sonucu işverene ait makine, tesisat veya diğer mallara 30 günlük ücretinin karşılayamayacağı ölçüde zarar verirse, işveren iş akdini derhal feshedebilir. Ancak, işçinin kusuru bulunmayan olaylarda, örneğin bir trafik kazasında işverenin malı zarar görmüşse ve işçi kazada kusurlu değilse fesih hakkı doğmaz.

---

Sıkça Sorulan Sorular

1. İşveren işçiyi derhal işten çıkarabilir mi?

Evet, 4857 Sayılı İş Kanunu’nun 25. maddesi kapsamında sağlık sebepleri, ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırılık veya zorlayıcı nedenler oluşursa işveren işçiyi derhal işten çıkarabilir.

2. Derhal fesih durumunda işçiye tazminat ödenir mi?

Bu, fesih sebebine bağlıdır. Eğer işçi ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı bir eylemde bulunmuşsa kıdem ve ihbar tazminatı ödenmez. Ancak zorlayıcı nedenler gibi bazı durumlarda kıdem tazminatı ödenebilir.

3. İşçi hangi durumlarda iş akdini haklı nedenle feshedebilir?

İşçi, maaşının ödenmemesi, iş sağlığı ve güvenliği kurallarının ihlal edilmesi, kötü muameleye maruz kalması gibi nedenlerle iş sözleşmesini haklı nedenle feshedebilir ve kıdem tazminatını talep edebilir.

4. İşçi devamsızlık nedeniyle işten çıkarılabilir mi?

Evet. İşçi, izinsiz ve mazeretsiz olarak 2 gün üst üste veya 1 ay içinde 3 gün işe gelmezse, işveren ihbarsız ve tazminatsız olarak iş akdini feshedebilir.

5. İşyerinde suç işleyen işçi hemen işten çıkarılabilir mi?

Evet. İşçi, işyerinde hırsızlık, cinsel taciz, saldırı, alkol veya uyuşturucu madde kullanımı gibi eylemlerde bulunursa, işveren derhal fesih hakkını kullanabilir.

6. İşverenin derhal fesih hakkı ne kadar sürede kullanılmalıdır?

İşveren, fesih sebebini öğrendikten sonra 6 iş günü içinde fesih işlemini gerçekleştirmelidir. Ancak olay her durumda 1 yıl içinde feshedilmelidir.

7. İş sözleşmesi haksız yere feshedilirse işçi ne yapabilir?

Eğer işçi, işten çıkarılmasının haksız veya hukuka aykırı olduğunu düşünüyorsa, iş mahkemesine başvurarak işe iade davası açabilir ve haklarını talep edebilir.

8. İşverenin malına zarar veren işçi hangi şartlarda işten çıkarılır?

Eğer işçi, işverene ait makine veya ekipmana bilerek veya ihmali sonucu 30 günlük ücretini aşan bir zarar verirse, işveren derhal fesih hakkını kullanabilir.

9. Derhal fesih ile normal fesih arasındaki fark nedir?

Derhal fesihte, ihbar süresi uygulanmaz ve iş sözleşmesi anında sona erer. Normal fesihte ise ihbar süresi uygulanarak iş akdi belirli bir sürede sonlandırılır.

10. İşçinin gözaltına alınması veya tutuklanması işten çıkarılmasına neden olur mu?

Eğer işçinin gözaltı veya tutukluluk süresi, ihbar süresini aşıyorsa, işveren haklı nedenle fesih hakkını kullanabilir. Bu durumda kıdem tazminatı ödenir ancak ihbar tazminatı ödenmez.

---

Sonuç

İş hukuku, hem işverenin hem de işçinin haklarını koruyan önemli düzenlemeler içerir. İşten çıkarma sürecinin hukuka uygun şekilde gerçekleştirilmesi, tarafların mağduriyet yaşamasını önler. İş sözleşmesi feshi, belirli kurallar çerçevesinde yapılmalı, işverenler ihbar ve kıdem tazminatı yükümlülüklerini bilerek hareket etmelidir. Özellikle devamsızlık, işyerinde suç işleme, işverenin malına zarar verme gibi durumlar, iş akdinin haklı nedenle derhal feshedilmesine yol açabilir. Ancak işverenin, bu süreçleri hukuki prosedürlere uygun şekilde yürütmesi ve yazılı ihtar mekanizmasını işletmesi gerekmektedir. Aksi takdirde haksız fesih nedeniyle iş mahkemelerinde dava açılabilir.

4857 Sayılı İş Kanunu’na uygun olarak hareket etmek, işverenler için hukuki riskleri minimize ederken, işçiler için de haklarını koruma noktasında önemli bir avantaj sağlar. İş hukuku alanında doğru adımlar atarak, hem çalışanların hem de işverenlerin mağduriyet yaşamasının önüne geçilebilir. İşten çıkarma sürecinde hatalı kararlar alınması, işverene tazminat yükümlülüğü doğurabilir. Bu nedenle, iş hukuku konusunda uzman desteği almak ve yasal sürelere uygun hareket etmek, uzun vadede her iki taraf için de en doğru yaklaşım olacaktır.