KAPICILARIN KIDEM TAZMİNATI HAKLARI VE HESAPLANMASI

Apartman görevlilerinin kıdem tazminatı, hem iş hukuku hem de kat mülkiyeti mevzuatı bakımından özel düzenlemelere tabidir. Kapıcı olarak görev yapan çalışanların iş güvencesi ve tazminat hakları, 4857 sayılı İş Kanunu, Kat Mülkiyeti Kanunu ve Konut Kapıcıları Yönetmeliği ile net çizgilerle belirlenmiştir. Özellikle kıdem tazminatının nasıl kazanılacağı, bu hakkın hangi şartlarla doğacağı ve ödeme sorumluluğunun kimde olduğu gibi hususlar, apartman yönetimleri ve çalışanlar açısından dikkatle ele alınması gereken konulardır. Bu nedenle kapıcıların işten ayrılma veya çıkarılma süreçlerinde hukuki dayanaklara uygun hareket edilmesi büyük önem taşır.

Kapıcıların kıdem tazminatı hesaplaması yalnızca maaş üzerinden değil, aynı zamanda bedelsiz lojman kullanımı, düzenli yapılan yardımlar ve diğer yan haklar üzerinden yapılmaktadır. Ayrıca mobbing nedeniyle istifaya zorlanan kapıcıların da bu haklardan yararlanabileceği, Yargıtay içtihatlarıyla desteklenmektedir. Tüm bu süreçlerde hem kat malikleri hem de yöneticilerin sorumlulukları bulunduğundan, apartman görevlisi haklarını ararken mevzuata uygun ve belgeye dayalı adımlar atmalıdır. Yazımızda, kapıcıların kıdem tazminatı sürecini baştan sona kapsamlı biçimde ele alarak hem işveren hem de çalışan açısından yol gösterici bilgiler sunduk.

Apartman Görevlilerinin Kıdem Tazminatı Hakkı ve Hesaplanması

Apartman görevlilerinin, yaygın adıyla kapıcıların kıdem tazminatı hakları, diğer işçilere göre özellikle hesaplama yöntemi ve sorumluluk bakımından farklılıklar göstermektedir. Bu nedenle bu konuya ayrı bir başlık altında değinilmesi gerekmektedir. Ancak kıdem tazminatının ne olduğunu kısaca hatırlatmak faydalı olacaktır.

Kıdem tazminatı, bir yıllık hizmet süremini tamamlayan işçinin, iş akdinin belirli nedenlerle sona ermesi durumunda kazanacağı parasal haktır. Bu hak, işçinin çalıştığı yılların bir nevi bedeli niteliğindedir. İş Kanunu kapsamında çalışan herkes işçi sayılır ve bu nedenle apartman görevlileri de işçi statüsündedir.

Kapıcılarla ilgili çalışma ve haklar 4857 sayılı İŞ Kanunu, 634 sayılı Kat Mülkiyeti Kanunu ve Konut Kapıcıları Yönetmeliği çerçevesinde düzenlenmiştir. Bu yasal düzenlemeler, kapıcının işverenle ilişkisini, hak ve yükümlülüklerini ve kıdem tazminatı kazanma koşullarını belirler.

Kapıcıların Kıdem Tazminatına Hak Kazanma Şartları

Kapıcının kıdem tazminatına hak kazanabilmesi için, en az bir yıl çalışma süresi bulunmalıdır. Bu süreye deneme süreleri de dahildir. Kapıcının kendi isteğiyle, sebepsiz yere işten ayrılması halinde kıdem tazminatı hakkı doğmaz. Ancak İş Kanunu'nun 24. maddesinde belirtilen haklı fesih nedenleriyle işten ayrılırsa tazminat hakkına sahip olur.

Kapıcı, işveren tarafından şayet İş Kanunu m. 25/2 kapsamındaki ahlaka aykırı nedenlerle çıkarılmamışsa, diğer tüm fesih durumlarında kıdem tazminatı alabilir. Ayrıca emeklilik hakkını kazanarak işten ayrılan kapıcılar da tazminat talebinde bulunabilir. Hatta kapıcının vefat etmesi halinde, şartlar sağlanıyorsa mirasçıları bu hakkı talep edebilir.

Kapıcıya Mobbing Uygulanması ve İbraname Durumu

Kapıcıya sistematik baskı ya da kötü muamele uygulanarak istifaya zorlanması durumunda, mahkemeler bu istifayı geçerli saymayarak işten çıkarılma olarak değerlendirmektedir. Bu durumda kapıcı kıdem tazminatı alabilir. Benzer şekilde, işten ayrılırken imzalatılan "tüm haklarımı aldım" ibareli belgeler de gerçek durumla uyumsuzsa mahkemece dikkate alınmaz. Ancak ispat yükü kapıcıdır; tanıklar, yazılı belgeler gibi delillerle mobbing ve hak kaybı ispat edilmelidir.

İbranamelerin hukuken geçerli olabilmesi için yazılı şekilde, iş sonlandıktan en az bir ay sonra, ayrıntılı ve banka üzerinden ödeme şartlarına uygun şekilde düzenlenmesi gerekir. Bu şartlardan biri dahi eksikse belge geçersiz sayılır.

Kapıcının Kıdem Tazminatını Kim Öder?

Kapıcıya kıdem tazminatı ödeme yükümlülüğü kiracılara değil, Kat Mülkiyeti Kanunu uyarınca kat maliklerine aittir. Kapıcı hizmetinden faydalanılmamış olsa bile, malik bu giderlerden muaf tutulmaz. Hatta dairesini kullanmayan ya da çöpünü kendisi atan malik dahi kapıcının tazminat sorumluluğuna ortaktır.

Yeni Maliklerin Sorumluluğu

Bir daire satılırsa yeni malik, kapıcının önceki dönemine ait kıdem tazminatından da sorumludur. Ancak kapıcı eski malik zamanında işten ayrılmış ve tazminat borcu doğmuşsa yeni malik bu borçtan sorumlu tutulmaz. Tazminatı ödeyen yeni malik, eski malike rücu hakkını kullanabilir.

Kapıcının Kıdem Tazminatı Nasıl Hesaplanır?

Kapıcının kıdem tazminatı, son brüt ücreti esas alınarak, her bir çalışma yılı için 30 günülük ücret üzerinden hesaplanır. Ödemeye esas ücrete; ev yardımı, fatura ödemeleri, yakacak yardımı gibi düzenli ve süreklilik arz eden yan haklar da eklenir. Deneme süreleri ve aynı işverenin farklı yerlerindeki hizmetler de tazminat hesabına dahil edilir.

Örneğin; kapıcının brüt maaşı 3000 TL, ev yardımı 800 TL, fatura karşılığı 200 TL ve yakacak yardımı 150 TL ise toplam brüt ücreti 4150 TL olur. 10 yıllık çalışma süreci için kıdem tazminatı 10 x 4150 = 41.500 TL şeklinde hesaplanır.

Dava ve Arabuluculuk Süreci

Kapıcı kıdem tazminatı davasını sadece yöneticiye, sadece kat maliklerine ya da her ikisine birden yönelik açabilir. Uygulamada sorumluluk yine kat maliklerine aittir. Ancak davadan önce zorunlu arabuluculuk şartı getirilmiştir. Bu süreçte anlaşma sağlanamazsa dava yoluna gidilir. İş hukuku avukatının desteği, sürecin hızlı ve etkin ilerlemesi açısından önemlidir.

Zamanaşımı Süresi ve Yargıtayın Yaklaşımı

Kapıcının kıdem tazminatı hakkı 5 yıllık zamanaşımına tabidir ve bu süre iş akdinin sona erdiği tarihte başlar. Çalışma süreleri zamanaşımına uğramaz. Yargıtay, genellikle kapıcı lehine yorumlar yaparak çalışanın haklarını koruyan kararlar vermektedir.

Sıkça Sorulan Sorular ve Yanıtları

Kapıcı kıdem tazminatını hangi koşullarda alabilir?
En az bir yıl çalışmış ve iş akdi haklı nedenle sona ermişse veya işveren tarafından çıkarılmışsa kapıcı kıdem tazminatına hak kazanır.
Kapıcının sözleşmesi yazılı olmak zorunda mı?
Hayır. Yazılı olmasa da sözlü iş ilişkisi geçerlidir. Ancak yazılı sözleşme ispat açısından avantaj sağlar.
Kapıcı kendi isteğiyle ayrılırsa tazminat alabilir mi?
Sebepsiz ayrılırsa alamaz. Ancak haklı nedenlerle (mobbing, maaş ödenmemesi vb.) ayrılırsa kıdem tazminatına hak kazanır.
Mobbinge uğrayan kapıcı ne yapmalı?
Delil toplamalı (tanık, belge vb.) ve haklı nedenle iş akdini feshederek tazminat davası açmalıdır.
İbraname imzalayan kapıcı tazminat hakkını kaybeder mi?
Hayır, zorla imzalanmış veya geçerlilik şartlarına uymayan ibraname mahkemece geçersiz sayılır.
Kapıcının ücretsiz oturduğu ev tazminata dahil edilir mi?
Evet. Kira bedeli, fatura ödemeleri gibi yan haklar tazminat hesabında dikkate alınır.
Tazminat ödemesini kim yapar: Kat malikleri mi, yönetici mi?
Asıl sorumlular kat malikleridir. Yönetici, maliklerin temsilcisidir.
Kat maliki evde oturmasa da tazminat sorumluluğu var mı?
Evet. Oturmasa da ortak gider ve tazminat sorumluluğu devam eder.
Yeni malik eski dönem tazminat borcunu ödemek zorunda mı?
Evet, ancak sonra bu bedeli eski malike rücu edebilir.
Kapıcının tazminat hesabında hangi ücret esas alınır?
Son brüt maaş ve düzenli yapılan ayni/nakdi yardımlar esas alınır.
Kapıcı birkaç apartmanda çalıştıysa süreler birleştirilir mi?
Aynı işveren altındaysa süreler birleşir. Farklı işverenlerse değerlendirme farklı yapılır.
Kapıcının tazminatı SGK'dan mı ödenir?
Hayır. SGK ödeme yapmaz. Tazminat doğrudan işveren yani kat malikleri tarafından ödenir.
Kapıcıyı çıkartan yönetici ise sorumluluk sadece onda mı?
Hayır. Hukuki sorumluluk yine tüm kat maliklerine aittir.
Tazminat nasıl hesaplanır?
Her yıl için 30 günlük brüt maaş ve yan haklar toplamı üzerinden hesap yapılır.
Ev yardımı nasıl hesaplanır?
Benzer konutun kira değeri dikkate alınarak tazminata eklenir.
Kapıcı yıllık izin kullanmadıysa bu ücret de eklenir mi?
Evet. Kullanılmayan izin günlerinin karşılığı ayrıca hesaplanır.
Kapıcı SGK'dan emekli olup çalışmaya devam ederse tazminat alabilir mi?
Evet. Yeni hizmet süresi için tekrar kıdem tazminatı hakkı doğar.
Kapıcının ölümünde tazminat mirasçılara geçer mi?
Evet. Hak doğmuşsa mirasçıları bu alacağı talep edebilir.
Tazminat davası kimlere açılır?
Kat maliklerine, yöneticiye ya da her ikisine birlikte açılabilir.
Dava açmadan önce arabulucuya başvurmak zorunlu mu?
Evet. Arabuluculuk süreci tamamlanmadan dava açılamaz.
Arabuluculukta anlaşma sağlanamazsa ne olur?
Olumsuz sonuçlanırsa dava süreci başlatılabilir.
Dava süreci ne kadar sürer?
Mahkeme yoğunluğu ve olayın karmaşıklığına göre değişir; genellikle 6 ay ila 1,5 yıl arasında sonuçlanır.
Kapıcının maaşı elden verildiyse ispat edebilir mi?
Tanık ve yazılı delillerle maaş ödemesi ispat edilebilir.
Dava masraflarını kim öder?
Haklı çıkan tarafın masrafları karşı taraftan tahsil edilir.
İhbar tazminatı ile kıdem tazminatı farklı mıdır?
Evet. İhbar tazminatı önceden bildirim yapılmadan fesihte ödenir, kıdem ise yıllık çalışmaya bağlıdır.
Kapıcının yıllık maaş zammı tazminata etki eder mi?
Evet. Son maaşı üzerinden hesap yapılır, zamlı ücret dikkate alınır.
Kapıcıya düzenli yemek yardımı yapılıyorsa bu da eklenir mi?
Evet. Parasal karşılığı belirlenerek tazminata eklenir.
Kıdem tazminatı vergiye tabi midir?
Hayır. Belirli sınırın altındaki kıdem tazminatı gelir vergisinden muaftır.
Kapıcı fazla mesai yapıyorsa bu tazminatı etkiler mi?
Fazla mesai kıdem tazminatını etkilemez ama ayrı bir alacak olarak dava edilebilir.
Zamanaşımı süresi dolarsa hak kaybolur mu?
Evet. 5 yıl içinde dava açılmazsa kıdem tazminatı hakkı zamanaşımına uğrar.

Sonuç

Kapıcıların kıdem tazminatı hakkı yasal düzenlemelerle güvence altına alınmıştır. Ancak hem hesaplama teknikleri hem de uygulamadaki ihtilaflar nedeniyle uzman bir iş hukuku avukatından destek alınması son derece önemlidir. Kapıcının haklarını doğru zamanda ve eksiksiz alabilmesi için yasal süreçler dikkatle yönetilmelidir.