Performans Düşüklüğü Nedeniyle Yapılan İşten Çıkarma Ne Zaman Geçerli Sayılır?
Giriş
Performans düşüklüğü nedeniyle işsiz kalmak, çalışanlar için ciddi bir endişe kaynağıdır. "Performans düşüklüğü nedeniyle işten çıkarılma", "geçerli fesih sebepleri", "performans yetersizliği nedeniyle fesih davası" gibi kavramlar çalışanlar ve işverenler arasında sıkça tartışılmaktadır. Peki, performans düşüklüğü gerçekten fesih sebebi olabilir mi? Hukuki olarak bu durum hangi koşullarda geçerli sayılır?
1. İşveren Hangi Hallerde İş Sözleşmesini Feshedebilir?
İş Kanunu'na göre, işverenin haklı ve geçerli sebeplerle fesih hakkı bulunmaktadır. 4857 sayılı iş kanunu fesih sebepleri arasında ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışlar, çalışanın yetersizliği ve işletmesel gereklilikler gibi sebepler yer alır. Ancak, performans düşüklüğü nedeniyle fesih, belirli şartlar sağlanmadan hukuka aykırı sayılabilir.
2. Performans Düşüklüğü Nedeniyle Fesih Geçerli Neden Teşkil Eder Mi?
İşverenin, "performans düşüklüğü nedeniyle tazminatsız işten çıkarma" hakkına sahip olup olmadığı için belirli koşulları yerine getirmesi gerekmektedir. İşveren, çalışanın performansını düzenli olarak ölçmeli, çalışanın performans kriterlerine uygun çalışmadığını kanıtlamalı ve gelişimi için eğitim ve geri bildirim sağlamalıdır. Aksi halde, "performans nedeniyle fesih haksızlık olur mu?" sorusu gündeme gelir ve iş mahkemesinde dava konusu olabilir.
3. Performans Düşüklüğü Nedeniyle Fesih İçin Gereken Şartlar
3.1. İşçinin Savunmasının Alınması
İşveren, "4857 sayılı iş kanunu madde 19" gereğince işçinin savunmasını almadan fesih yapamaz. İşçiye yazılı olarak performans sorunu bildirilmeli ve yazılı savunması istenmelidir.
3.2. İşiye Gerekli Eğitimlerin Verilmesi
Performansın artması için "iş geliştirme eğitimleri", "verimlilik artırma programları" gibi desteklerin sağlanması gerekir.
3.3. Performans Değerlendirme Kriterlerinin Belirlenmesi
Performans düşüklüğü gerekçesiyle fesih yapabilmek için, çalışanın "performans takip sistemi" veya "KPI hedefleri" gibi nesnel kriterlerle ölçülmesi gerekmektedir.
3.4. İşçinin Performans Düşüklüğünün Objektif Olarak Tespit Edilmesi
Performans düşüklüğü subjektif olmamalı, "performans raporları" ve "işbaşarısı analizleri" gibi somut verilerle desteklenmelidir.
3.5. İşçinin Performans Düşüklüğünün Süreklilik Arz Etmesi
Tek seferlik veya kısa dönemli düşük performans fesih nedeni olamaz. "Performans uyarı yazısı" gibi belgelerle süreklilik tespit edilmelidir.
3.6. Feshin Son Çare Olması İlkesine Uyulması
"Son çare ilkesi" gereğince, fesih yerine "pozisyon değişikliği", "görev tanımının yeniden yapılması" gibi çözümler aranmalıdır.
4. Performans Düşüklüğü Nedeniyle Feshin Sonuçları
Haksız yere fesih yapılırsa, "işe iade davası" açılabilir. "4857 sayılı iş kanunu madde 18" gereğince, geçersiz fesih tespit edilirse işçi "kıdem ve ihbar tazminatı" talep edebilir.
5. Performans Düşüklüğü Nedeni ile Yapılan Çıkış Gerçeği Yansıtmadığı Durumda Ne Yapılabilir?
Performans düşüklüğü gerekçesiyle işten çıkarılan bir çalışanın, bu sebebin gerçeği yansıtmadığını düşünmesi halinde hukuki yollarla haklarını araması mümkündür. Öncelikle, işverenin performans düşüklüğü iddiasının dayanağını incelemek gerekir.
İşveren, geçerli bir fesih için çalışanın performans düşüklüğünü somut verilerle ispatlamak zorundadır. Eğer işverenin iddiası keyfi, objektif değerlendirmeden yoksun veya kötü niyetli bir şekilde ileri sürülmüşse, çalışan hukuki yollara başvurabilir.
Çalışanın ilk yapması gereken, fesih bildiriminin içeriğini dikkatlice incelemek ve performans düşüklüğü iddiasına ilişkin belgeleri talep etmektir. İş Kanunu’na göre işverenin, performans düşüklüğü nedeniyle işten çıkarmadan önce çalışana bildirimde bulunması, savunmasını alması ve iyileştirme için makul bir süre tanıması gerekmektedir. Eğer bu süreçler işletilmemişse, fesih geçersiz sayılabilir.
Çalışan, fesih bildiriminin tebliğ edilmesinden itibaren 30 gün içinde İş Mahkemesi’nde işe iade davası açabilir. Mahkeme, işverenin iddialarını değerlendirerek fesih kararının geçerliliğini inceler. Eğer mahkeme feshin haksız olduğuna karar verirse, çalışan ya işe iade edilir ya da işveren belirli tazminatlar ödemek zorunda kalır. Ayrıca, çalışan işsizlik maaşı, kıdem ve ihbar tazminatı gibi haklarını da talep edebilir.
Sonuç olarak, işverenin performans düşüklüğü gerekçesinin gerçeği yansıtmadığına inanan çalışan, hukuki delillerle desteklenen bir dava açarak hakkını arayabilir. Bu süreçte bir avukattan destek almak sürecin daha sağlıklı yürütülmesini sağlayacaktır.
Sonuç
Performans düşüklüğü nedeniyle işten çıkarılma, belirli hukuki koşullara bağlıdır. "Haksız fesih davası", "işe iade davaları", "tazminat hakları" gibi konular işçiler için büyük önem taşır. Bu nedenle, hem işverenlerin hem de işçilerin hukuki haklarını bilmesi önemlidir.
