ULUSAL BAYRAM VE GENEL TATİL GÜNLERİNDE ÇALIŞMA ÜCRETİ VE İŞÇİ HAKLARI

ULUSAL BAYRAM VE GENEL TATİL GÜNLERİNDE ÇALIŞMA ÜCRETİ VE İŞÇİ HAKLARI - UBGT ÜCRETİ VE KIDEM TAZMİNATI

ULUSAL BAYRAM VE GENEL TATİL GÜNLERİNDE ÇALIŞMA ÜCRETİ VE İŞÇİ HAKLARI - UBGT ÜCRETİ VE KIDEM TAZMİNATI

RESMİ TATİL GÜNLERİNDE İŞÇİ HAKLARI VE ÜCRET DÜZENLEMELERİ

Ulusal Bayram, Resmi ve Dini Tatil Günleri (UBGT), çalışanlar açısından sadece dinlenme değil, aynı zamanda önemli bir ücret hakkı anlamına gelmektedir. 4857 sayılı İş Kanunu kapsamında özel olarak düzenlenen bu günlerde işçinin çalıştırılması, belirli kurallara ve onaya bağlanmıştır. İşveren, bu günlerde işçiyi çalıştırmak istiyorsa, önceden açık rızasını almakla yükümlüdür. Aksi halde, UBGT günlerinde yapılan çalışmalar yasal ihlal anlamına gelir ve işçiye hem ek ücret hakkı doğar hem de gerektiğinde haklı fesih imkânı sunar.

UBGT kapsamında çalıştırılan işçiye, normal günlük ücretinin dışında bir günlük daha ödeme yapılması gerekir. Bu, işçinin bayram günlerinde çalışması durumunda günlük maaşının iki katına çıkması anlamına gelir. Resmi tatil ücreti ödenmeyen işçiler ise Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na şikâyet edebilir, arabuluculuk sürecini başlatabilir ve uzlaşma sağlanamazsa İş Mahkemesi’ne başvurarak alacaklarını talep edebilir. Bu süreçte, SGK kayıtları, maaş bordroları ve mesai çizelgeleri işçinin en önemli delilleri arasında yer alır.

Bayramda çalışma karşılığında ücretini alamayan işçi, İş Kanunu madde 24’e dayanarak iş sözleşmesini haklı nedenle feshedebilir ve kıdem tazminatına hak kazanabilir. İşçilerin bu süreçte mağduriyet yaşamamaları için hem UBGT günlerini hem de bu günlerdeki ücret haklarını iyi bilmeleri büyük önem taşır. Çalışanların haklarını etkin şekilde koruyabilmeleri, iş sözleşmesinin ve çalışma düzeninin yasal çerçevede işlemesini sağlar.

Ulusal, Resmi ve Dini Bayramlar ile Genel Tatil günleri (UBGT), çalışanların haklarını doğrudan etkileyen ve 4857 sayılı İş Kanunu kapsamında özel olarak düzenlenen günlerdir. Bu özel günlerde işçilerin çalıştırılması belirli kurallara bağlanmıştır ve bu günlerde yapılan çalışmalar için ödenecek ücretler normal günlerden farklı olarak hesaplanır. Ancak birçok işçi, UBGT kapsamında hak ettiği bayram çalışma ücretini alamamakta ya da bu haklara sahip olduğunun farkında dahi olmamaktadır. Bu yazıda, UBGT günlerinin tanımı, bu günlerde işçiye ödenmesi gereken ücretin hesaplanması, işverenin yasal yükümlülükleri ve işçinin ücretini alamaması halinde başvurabileceği hukuki yollar ayrıntılı biçimde ele alınacaktır.

UBGT GÜNLERİ HANGİ GÜNLERİ KAPSAR?

Ulusal Bayram ve Genel Tatil Günleri (UBGT) kapsamında sayılan günler, Türkiye’de çalışanlar için resmi tatil olarak kabul edilen özel günlerdir.

Yılbaşı (1 Ocak),

23 Nisan,

1 Mayıs,

19 Mayıs,

15 Temmuz,

30 Ağustos,

29 Ekim ve

Ramazan ile Kurban Bayramı günleri bu kapsama girer. İş Kanunu’na göre, bu günlerde çalışmayan işçiler normal günlük ücretlerini alırken, çalışmaları durumunda ek ücret alma hakları vardır. Özellikle sağlık, ulaşım ve güvenlik gibi bazı sektörlerde hizmetin kesintisiz devam etmesi gerektiği için işçiler bayram günlerinde çalıştırılabilmektedir. Ancak işçinin bu çalışmaya açık rızası olmadan çalıştırılması hukuken geçersizdir.

İş Kanunu madde 47 uyarınca, işveren işçiyi UBGT günlerinde çalıştıracaksa, bu konuda önceden onay almalı ve çalışmanın karşılığı olan fazla mesai ya da resmi tatil ücreti eksiksiz ödemelidir. Ne yazık ki pek çok işçi bu haklarını bilmediğinden dolayı mağdur olmakta, bayramda çalışma ücreti gibi ek haklardan mahrum kalmaktadır. Bu durum, işçi ve işveren arasında ileride ciddi hukuki uyuşmazlıklara zemin hazırlayabilir.

UBGT GÜNLERİNDE ÇALIŞAN İŞÇİYE NE KADAR ÜCRET ÖDENMELİDİR?

UBGT kapsamında çalıştırılan işçiye, normal günlük ücretinin dışında bir günlük daha ödeme yapılması gerekir. Bu, işçinin bayram günlerinde çalışması durumunda günlük maaşının iki katına çıkması anlamına gelir. Resmi tatil ücreti ödenmeyen işçiler ise Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na şikâyet edebilir, arabuluculuk sürecini başlatabilir ya da doğrudan İş Mahkemesi’ne başvurarak alacaklarını talep edebilir. Bu süreçte, SGK kayıtları, maaş bordroları ve mesai çizelgeleri işçinin en önemli delilleri arasında yer alır.

UBGT günlerinde çalışan işçilere yapılacak ücret ödemesi, İş Kanunu’nun açık hükümlerine göre belirlenmektedir. Tatil günü çalışmayan işçi tam maaşını alırken, çalışması halinde o günkü ücretine ek olarak bir günlük daha ücret almalıdır. Yani günlük brüt maaşı 1000 TL olan bir işçi, bayramda çalıştığında o gün için toplam 2.000 TL ücret hak eder. Bu ücret, resmi tatilde çalışma karşılığı ödenen çift yevmiyedir.

Eğer işveren bu ek ödemeyi yapmazsa, işçinin hak arama yolları açıktır. İşçiler sıklıkla “Bayram tatilinde çalışan işçiye ne kadar ödenir?”, “UBGT günü ücreti nasıl hesaplanır?” veya “Resmi tatilde fazla mesai ücreti alınır mı?” gibi konularda araştırma yapmaktadır. UBGT günlerinde işverenlerin ödeme yükümlülüklerini yerine getirmemesi halinde işçiler, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na şikâyette bulunabilir, arabuluculuk talep edebilir veya doğrudan iş mahkemesine dava açabilir.

UBGT GÜNLERİNDE ÇALIŞTIĞI HALDE ÜCRETİ ÖDENMEYEN İŞÇİ NE YAPABİLİR?

UBGT günlerinde fiilen çalışmasına rağmen ücreti ödenmeyen işçi için çeşitli hukuki başvuru yolları mevcuttur. Öncelikle yazılı olarak işverene başvurulmalı ve UBGT ücreti talep edilmelidir. Ödeme yapılmadığı takdirde işçi, Çalışma Bakanlığı nezdinde şikâyet hakkını kullanabilir ve müfettiş denetimi talep edebilir. Sonuç alınamazsa, arabuluculuk süreci başlatılarak uyuşmazlık çözülmeye çalışılır.

Arabuluculuktan da sonuç çıkmazsa, işçi iş mahkemesine başvurarak hakkını yasal yollarla arayabilir. Mahkeme sürecinde SGK kayıtları, mesai çizelgeleri ve banka hesap dökümleri gibi belgeler delil olarak kabul edilir. Resmi tatil günlerinde çalıştığını ispatlayan işçi, geçmişe dönük UBGT alacaklarını mahkeme kararıyla tahsil edebilir. “Bayramda çalıştım ama ücret ödenmedi” diyen işçiler için kayıt tutmak ve yazılı delil sunmak hayati önem taşımaktadır.

UBGT ÜCRETİ ÖDENMEZSE İŞÇİ HAKLI FESİH YAPABİLİR Mİ?

İşverenin UBGT ücretlerini ödememesi, işçiye iş sözleşmesini haklı nedenle feshetme imkânı verir. 4857 sayılı İş Kanunu’nun 24. maddesine göre, işçiye ödenmesi gereken ücretin ödenmemesi haklı fesih sebebidir. Bu durumda işçi, işten ayrıldığında kıdem tazminatını alabilir. En az 1 yıl çalışan işçi, UBGT ücreti eksik veya hiç ödenmemişse bu gerekçeyle iş sözleşmesini feshedip tazminat talebinde bulunabilir.

İşçi ayrıca ihbar süresine uymak zorunda kalmadan işten ayrılabilir ve işsizlik maaşı için İşkur’a başvuru yapabilir. UBGT günleri dışında biriken fazla mesai alacakları da bu süreçte dava konusu olabilir. “Bayram ücreti ödenmeyen işçi ne yapmalı?”, “Kıdem tazminatı nasıl alınır?”, “Resmi tatil ücreti eksikse işçi işi bırakabilir mi?” gibi sorular bu aşamada sıkça gündeme gelir. İşçiler bu süreçte hem mali haklarını hem de sosyal güvenlik desteklerini koruma altına alabilir.

1. UBGT günü nedir?
UBGT günü; Ulusal Bayram, Resmi Tatil ve Dini Bayram günlerini ifade eder. İş Kanunu’nda bu günler, işçilerin çalışmadan ücret alabileceği, çalışmaları durumunda ise ek ücret ödenmesi gereken özel günler olarak düzenlenmiştir.

2. UBGT günlerinde çalışmak zorunlu mu?
Hayır, UBGT günlerinde çalışmak işçi açısından zorunlu değildir. Ancak hizmetin kesintisiz sürdürülmesinin zorunlu olduğu bazı sektörlerde işveren, işçinin rızasını almak koşuluyla çalıştırma hakkına sahiptir.

3. UBGT günlerinde çalışan işçiye ne kadar ücret ödenir?
UBGT günlerinde çalışan işçiye, bir günlük normal ücretine ek olarak bir günlük daha ücret ödenmelidir. Bu durumda işçi o gün için toplam iki günlük yevmiye alır.

4. UBGT günlerinde çalışmayan işçi maaş alır mı?
Evet. UBGT günlerinde çalışmayan işçiye, herhangi bir kesinti yapılmaksızın tam günlük ücreti ödenmelidir. İşverenin bu hakkı ihlal etmesi yasal değildir.

5. Bayramda çalışan işçinin ek ücreti nasıl hesaplanır?
Bayram gününde çalışan işçiye, çalıştığı gün için normal günlük brüt ücretine ek olarak ikinci bir günlük ücret ödenir. Bu ücret toplamda iki yevmiyeye denk gelir.

6. UBGT ücreti ödenmezse işçi ne yapabilir?
UBGT ücreti ödenmeyen işçi öncelikle yazılı talepte bulunmalı, sonuç alamazsa Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na şikâyette bulunabilir. Alternatif olarak arabulucuya ya da iş mahkemesine başvurabilir.

7. UBGT ücreti ödenmeyen işçi işten ayrılabilir mi?
Evet. 4857 sayılı İş Kanunu madde 24’e göre, ücretin ödenmemesi haklı fesih sebebidir. Bu durumda işçi iş akdini derhal feshedip kıdem tazminatına hak kazanabilir.

8. Bayram tatilinde fazla mesai ücreti ödenir mi?
Bayram günleri fazla mesai kapsamında değerlendirilir. Bu günlerde çalışan işçilere normal ücretlerine ek olarak %100 zamlı ödeme yapılır.

9. UBGT günlerinde çalışmak için işçinin yazılı onayı gerekir mi?
Evet. İşveren, işçiyi UBGT günlerinde çalıştırmak istiyorsa, önceden açık ve yazılı onayını almak zorundadır. Aksi durum yasal değildir.

10. UBGT günü için ücret ödenmediği nasıl ispatlanır?
İşçi, çalıştığını ve ücretin ödenmediğini bordro kayıtları, SGK bildirimleri, banka hareketleri ve mesai çizelgeleriyle ispatlayabilir.

11. Resmi tatil günlerinde çalışan işçiye yıllık izin kullandırılabilir mi?
Hayır. UBGT günleri, yıllık izinden düşülemez. Bayram günleri yıllık izin süresi içinde yer alsa bile, ayrıca izinli sayılır.

12. UBGT günlerinde yapılan çalışmanın bordroya yansıması gerekir mi?
Evet. UBGT günlerinde yapılan çalışmaların ve karşılık gelen ücretlerin bordroda açıkça gösterilmesi gerekmektedir.

13. İşveren bayramda çalışmayı zorunlu tutabilir mi?
Genel kural olarak hayır. Ancak bazı istisnai sektörlerde işverenin bu hakkı vardır; yine de işçinin onayı şarttır.

14. İşveren bayram ücretini vermemek için başka gün izin kullandırabilir mi?
Hayır. UBGT günü çalışmanın karşılığı sadece ücretle ödenebilir. Telafi izni ya da başka bir günle bu ücretin karşılanması yasal değildir.

15. Bayram günü çalışmayanlara ek ödeme yapılır mı?
Hayır. Sadece çalışmayan işçiye o günün normal ücreti ödenir. Ek ödeme yalnızca çalışılması halinde geçerlidir.

16. UBGT günü çalışmak fazla mesai sayılır mı?
Evet. UBGT günlerinde yapılan çalışma fazla mesai sayılır ve %100 zamlı ödeme yapılır.

17. İşveren UBGT ücretini bordroda göstermeyebilir mi?
Hayır. UBGT ödemeleri açıkça bordroda yer almalı, gizli tutulması veya farklı şekilde gösterilmesi yasal değildir.

18. UBGT günlerinde çalışıldığını belgelemek neden önemlidir?
Hukuki süreçlerde delil niteliği taşıyan bu belgeler, işçinin hakkını aramasında önemli rol oynar. Yazılı kanıt sunulması gereklidir.

19. İşveren UBGT ücretini geç öderse ne olur?
İşverenin geç ödeme yapması işçiye faiz talep etme ve haklı fesih hakkı tanıyabilir. İşçi bu durumu yazılı olarak belgelemelidir.

20. UBGT ücreti SGK primine dahil midir?
Evet. UBGT ücretleri brüt kazanca dahil edilir ve bu tutarlar üzerinden SGK primi kesilir.

21. İşçi çalışmak istemediği UBGT gününde zorla çalıştırılırsa?
Bu durum açıkça hukuka aykırıdır. İşçi, zorla çalıştırıldığını ispatlayarak ilgili mercilere şikâyette bulunabilir.

22. UBGT ücretleri topluca ödenebilir mi?
Hayır. Her UBGT günü için ayrı ayrı ve zamanında ödeme yapılmalıdır. Toplu ödeme yasal gereklilikleri karşılamaz.

23. Arabuluculukta anlaşma sağlanamazsa ne yapılmalı?
İşçi, arabuluculuk sürecinde anlaşma sağlanamaması halinde, iş mahkemesinde dava açarak hakkını yargı yoluyla arayabilir.

24. UBGT günü çalıştım ama sözlü onay verdim, ücret alabilir miyim?
Evet. Yazılı onay olmasa bile fiili çalışma gerçekleştiyse işçi ücret talep etme hakkını korur.

25. Yıllık izin UBGT günlerine denk gelirse ne olur?
Bu günler yıllık izin süresinden düşülmez. İşçiye hem UBGT tatili hem de yıllık izin hakkı ayrı ayrı tanınmalıdır.

26. UBGT ücreti kaç yıl geriye dönük talep edilebilir?
UBGT ücretleri için zamanaşımı süresi 5 yıldır. Bu sürede dava açılmazsa alacak hakkı kaybedilir.

27. İşçi bayramda isteyerek çalıştıysa ücret hakkı var mı?
Evet. Gönüllü çalışma dahi olsa, UBGT günlerinde yapılan her çalışma ücretli olmak zorundadır.

28. UBGT ücretleri asgari ücretin altına düşebilir mi?
Hayır. Hiçbir şekilde işçiye ödenen toplam ücret, UBGT dahil olmak üzere asgari ücretin altına düşemez.

29. Bayram günü çalıştım ama firma kayıt tutmadı, ne yapmalıyım?
Tanık beyanları, mesajlar, kamera kayıtları gibi delillerle işçinin çalıştığını ispatlaması mümkündür.

30. UBGT çalışmaları için toplu dava açılabilir mi?
Evet. Aynı işyerinde benzer mağduriyet yaşayan işçiler birlikte dava açarak haklarını topluca talep edebilir.

SONUÇ: BAYRAM TATİLLERİNDE ÇALIŞAN İŞÇİLERİN ÜCRET HAKLARI VE YASAL GÜVENCELERİ

Resmi tatil ve bayram günlerinde işçi çalıştırılması, iş hukuku çerçevesinde özel kurallara bağlanmıştır. 4857 sayılı İş Kanunu gereğince, Ulusal Bayram ve Genel Tatil (UBGT) günlerinde çalışan işçilere ek ücret ödenmesi zorunludur. Bu günlerde çalıştırılan işçiye, bir günlük normal yevmiyesine ek olarak bir günlük daha ücret ödenmesi, yani toplam iki günlük maaş verilmesi gerekir. Çalışanların bu günlerdeki emeklerinin karşılığını alabilmeleri için hem işverenin yükümlülüklerini yerine getirmesi hem de işçinin haklarını bilmesi büyük önem taşır.

Bayramda çalıştırılan işçilere ödenecek resmi tatil ücreti konusunda yaşanan ihlaller, işçi ve işveren ilişkilerini olumsuz etkileyebileceği gibi, işçiye haklı nedenle fesih hakkı da tanıyabilir. UBGT ücretleri ödenmeyen işçiler, öncelikle işverenden yazılı talepte bulunmalı; sonuç alamazlarsa arabuluculuk yoluna veya iş mahkemesine başvurarak haklarını aramalıdır. Ücretin ödenmemesi durumunda işçi kıdem tazminatı, ihbar tazminatı ve işsizlik maaşı gibi diğer haklarına da kavuşabilir.

Sonuç olarak, resmi tatil günlerinde işçi haklarının ihlal edilmesi halinde hukuki yollar açıktır ve çalışanların mağdur olmamaları için bilgi sahibi olmaları şarttır. “UBGT ücreti nasıl hesaplanır?”, “Bayramda çalışan işçiye kaç yevmiye verilir?” veya “Resmi tatil ücreti ödenmezse ne yapılır?” gibi sorulara verilen cevaplar, hem işçi hem işveren açısından uygulamada karşılaşılan sorunların önüne geçilmesine yardımcı olur. Hak kaybı yaşamamak adına kayıt tutmak, yazılı onayları belgelemek ve yasal başvuru yollarını bilmek, iş hayatında adil bir düzenin temel taşlarını oluşturur.

UBGT günlerinde çalışan işçilerin ek ücret alma hakkı İş Kanunu’yla güvence altına alınmıştır. Ancak birçok işveren bu yükümlülüğünü yerine getirmemekte, işçiler ise hak kaybı yaşamaktadır. İşçilerin resmi tatil günlerinde çalışma karşılığında hak ettikleri bayram ücreti ödenmediğinde, hukuki yollarla haklarını aramaları mümkündür. Bu nedenle çalışanların UBGT günlerinde çalışma koşullarını, maaş haklarını ve dava süreçlerini iyi bilmesi büyük önem taşır. Unutulmamalıdır ki UBGT günlerinde çalışmak bir zorunluluk değil, işçinin onayıyla gerçekleşmesi gereken bir durumdur ve karşılığında yasal haklar vardır.