Ulusal Bayram ve Genel Tatil (UBGT) Günleri ve İşçilerin Hakları
Giriş
Ulusal, Resmi ve Dini Bayram Genel Tatil (UBGT) günleri, iş kanunlarında özel düzenlemelere tabi olan ve işçilerin çalışma şartlarını doğrudan etkileyen önemli günlerdir. İşçilerin UBGT günlerinde çalıştırılması belirli şartlara bağlı olup, bu günlerde çalışan işçilerin ücretleri farklı bir hesaplamaya tabidir. Ancak birçok işçi, UBGT günlerinde çalışma karşılığında alması gereken ücreti alamamakta veya haklarını tam olarak bilmemektedir. Bu makalede, UBGT günlerinin ne olduğu, bu günlerde çalışan işçilerin ücret hesaplamaları ve hakları, işverenin yükümlülükleri ile işçinin alacaklarını tahsil edememesi durumunda başvurabileceği yollar detaylı bir şekilde ele alınacaktır.
UBGT Günleri Nelerdir?
Ulusal, Resmi ve Dini Bayram Genel Tatil (UBGT) günleri, iş kanunlarına göre işçilerin tatil yapması gereken ve çalıştırıldıkları takdirde ek ücret almaları gereken günlerdir. Türkiye’de İş Kanunu’na göre UBGT günleri; 1 Ocak (Yılbaşı), 23 Nisan (Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı), 1 Mayıs (Emek ve Dayanışma Günü), 19 Mayıs (Atatürk’ü Anma, Gençlik ve Spor Bayramı), 15 Temmuz (Demokrasi ve Milli Birlik Günü), 30 Ağustos (Zafer Bayramı), 29 Ekim (Cumhuriyet Bayramı) ve dini bayramlardır. Bu günler, tüm çalışanlar için tatil günü olarak kabul edilmekle birlikte, bazı sektörlerde çalışma zorunluluğu da bulunmaktadır.
İş Kanunu’nun 47. maddesine göre, işçilerin UBGT günlerinde çalışmama hakkı bulunmaktadır. Ancak bazı işyerleri, özellikle hizmet ve üretim sektörleri gibi sürekli faaliyet gerektiren alanlarda, işçileri bu günlerde çalıştırabilmektedir. İşverenin, işçiyi UBGT gününde çalıştırabilmesi için işçinin onayını alması gerekmektedir. İşçinin rızası olmadan bu günlerde çalıştırılması yasal değildir. İşçi onay verse dahi, bu çalışmanın karşılığında işçiye ek ücret ödenmesi zorunludur.
UBGT günlerinde işçilerin haklarını bilmemesi, işverenler tarafından zaman zaman suistimal edilmelerine neden olmaktadır. İşçilerin, çalışmaları karşılığında ek ücret alacaklarını bilmesi ve haklarını koruyabilmek adına bu konuda bilinçlenmesi oldukça önemlidir. Çalışma hayatında sıkça karşılaşılan bu hak kaybı, işçi ile işveren arasında hukuki uyuşmazlıklara sebep olabilmektedir.
UBGT Günlerinde Çalışan İşçinin Ücreti Nasıl Ödenmelidir?
UBGT günlerinde çalışan işçilere ödenecek ücretin hesaplaması, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 47. maddesine göre belirlenmiştir. İşçi, UBGT gününde çalışmadığı takdirde, herhangi bir kesinti yapılmadan tam ücretini almaya devam eder. Ancak işçi, UBGT gününde çalıştırılmışsa, normal günlük ücretine ek olarak bir günlük ücret daha alması gerekmektedir. Yani işçinin bu günlerde çalışması durumunda günlük ücreti iki katına çıkmaktadır.
Örnek vermek gerekirse, günlük brüt ücreti 500 TL olan bir işçi, UBGT gününde çalışmamışsa yine de 500 TL alacaktır. Eğer çalışmışsa, toplamda 1.000 TL alması gerekmektedir. İşveren bu ücreti ödemediği takdirde işçi, hukuki yollara başvurma hakkına sahiptir. Bu noktada işçilerin en çok araştırdığı konular arasında “UBGT ücreti nasıl hesaplanır?”, “Bayram tatilinde çalışan işçinin hakkı nedir?” ve “UBGT günlerinde fazla mesai ödenir mi?” gibi sorular yer almaktadır.
İşverenler, işçilerin UBGT günlerinde çalışmaları karşılığında hak ettikleri ücretleri zamanında ve eksiksiz ödemekle yükümlüdür. Aksi halde işçiler, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na şikâyette bulunabilir, arabuluculuk sürecini başlatabilir veya İş Mahkemesi’ne dava açarak haklarını talep edebilirler.
UBGT Günlerinde Çalıştığı Halde Ücreti Ödenmeyen İşçinin Hakları
UBGT günlerinde çalıştığı halde ücretini alamayan işçilerin hukuki olarak bazı başvuru yolları bulunmaktadır. Öncelikle işçi, işverene yazılı olarak ücretinin ödenmesini talep edebilir. İşverenin ödeme yapmaması durumunda, işçi Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na şikâyette bulunarak iş müfettişleri aracılığıyla denetim talep edebilir. İşverenin hâlâ ödeme yapmaması durumunda, işçi arabuluculuk sürecine başvurabilir.
Arabuluculuk süreci sonuçsuz kaldığında, işçi İş Mahkemesi’ne başvurarak alacaklarını dava yoluyla talep edebilir. Mahkeme sürecinde işçinin SGK kayıtları, banka hesap hareketleri ve işyeri içindeki mesai çizelgeleri delil olarak kullanılabilir. UBGT günlerinde çalıştığını kanıtlayan işçi, mahkeme kararıyla geriye dönük olarak alacaklarını tahsil edebilir.
İşçilerin hak kaybı yaşamaması için çalışma saatlerini ve UBGT günlerinde çalışma durumlarını kayıt altına almaları önemlidir. Ayrıca “UBGT ücreti nasıl talep edilir?”, “Resmi tatilde çalışan işçiye kaç yevmiye ödenir?” ve “UBGT günlerinde fazla mesai nasıl hesaplanır?” gibi konular hakkında bilgi sahibi olmaları haklarını daha etkili şekilde korumalarına yardımcı olacaktır.
UBGT Ücretinin Ödenmemesi Durumunda İşçinin İşten Ayrılma ve Tazminat Hakları
UBGT ücretleri ödenmeyen işçilerin, haklı fesih yaparak kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, işsizlik maaşı ve fazla mesai gibi diğer haklarını alması mümkündür. 4857 sayılı İş Kanunu’nun 24. maddesine göre işçi, ücreti eksik veya hiç ödenmediğinde haklı nedenle derhal iş akdini feshedebilir. Bu durumda işçi, en az 1 yıllık kıdemi varsa kıdem tazminatını alma hakkına sahiptir.
Ayrıca işçinin işten ayrılması durumunda ihbar süresine bağlı kalması gerekmez ve işsizlik maaşı alabilmesi için İşkur’a başvuruda bulunabilir. Eğer işçinin UBGT ücretleri uzun süredir ödenmiyorsa ve fazla mesai alacakları birikmişse, bunları da toplu olarak dava yoluyla tahsil edebilir. “Tazminat hakkı nasıl alınır?”, “UBGT ödenmeyen işçi ne yapmalı?” ve “Resmi tatil ücreti ödenmezse işçi haklı fesih yapabilir mi?” gibi konular bu süreçte en çok araştırılan başlıklar arasında yer almaktadır.
Sonuç
UBGT günleri, işçiler için önemli haklar içeren özel günlerdir. Bu günlerde çalıştırılan işçilerin ek ücret alma hakkı bulunmakta ve işverenlerin bu ücreti zamanında ödemesi gerekmektedir. Haklarını bilmeyen işçiler ise çoğu zaman ücretlerini alamamakta ve mağduriyet yaşamaktadır. İşverenlerin yükümlülüklerine uymaması durumunda işçilerin yasal haklarını arayarak UBGT ücretlerini talep etmeleri ve gerekirse hukuki sürece başvurmaları gerekmektedir.
