ÇAY VE SİGARA MOLASI ÇALIŞMA SÜRESİNDEN SAYILIR MI?
Çay ve Sigara Molaları Çalışma Süresine Dahil mi?
İş hayatında en çok tartışılan konulardan biri, işçilerin verdikleri çay molası ve sigara molası sürelerinin çalışma saatleri kapsamında değerlendirilip değerlendirilemeyeceğidir. Çalışma düzeni içinde işçinin kısa süreli dinlenme ihtiyacı kaçınılmazdır. Ancak bu kısa molaların İş Kanunu karşısında nasıl değerlendirileceği hem işverenler hem de işçiler için merak edilen bir konudur. Özellikle günlük çalışma süresi, ara dinlenme hakları ve mola sürelerinin hesaplanması, işçi-işveren ilişkilerinde önemli bir yere sahiptir. "Günlük mola süresi", "çalışma saatine göre mola" gibi sorular bu konuda sıkça araştırılmaktadır.
İş Kanunu’nda yer alan ara dinlenme düzenlemeleri, işçinin gün boyu verimli çalışabilmesi için belirli sürelerle dinlenmesine imkân tanır. Bu bağlamda çay ve sigara molaları, çoğu zaman işyerlerinde fiilen uygulanan fakat hukuki açıdan tartışma konusu olan aralardır. İşçinin verdiği bu kısa molalar, bazı durumlarda çalışma süresine dahil edilmez ve ara dinlenme süresi olarak kabul edilir. Dolayısıyla, çay ve sigara molalarının çalışma süresinden sayılıp sayılmayacağı, doğrudan iş hukuku çerçevesinde açıklığa kavuşturulması gereken önemli bir meseledir.
Mola Saatleri
İşçilerin günlük çalışma süresine göre mola saatleri, İş Kanunu’nda açık şekilde belirlenmiştir. Buna göre;
-4 saate kadar 15 dakika,
-7.5 saate kadar 30 dakika,
-11 saate kadar 1 saat,
-14 saate kadar 1,5 saat ve
-14 saatten fazla çalışmalarda 2 saat ara dinlenmesi verilmesi zorunludur.
Bu süreler işçinin dinlenme hakkını güvence altına alırken, iş kazalarını önlemeye ve iş verimini artırmaya da katkı sağlar.
İşveren, bu süreleri işçinin lehine olacak şekilde artırabilir ancak kesinlikle kısaltamaz. Mola sürelerinin uygun şekilde planlanması, işyerinde işçi memnuniyetini artırır ve mevzuata uyum sağlar. Ayrıca mola saatlerinin doğru uygulanması, çalışma düzeninin hukuka uygun hale gelmesini destekler. Özellikle uzun süreli çalışan personeller için “kanunen verilmesi gereken mola süresi” konusunun doğru bilinmesi hem işverenin cezai yaptırımlardan korunmasını hem de işçinin yasal haklarının ihlal edilmemesini sağlar.
Bir işçiden, mesai saatlerinin tamamını kesintisiz çalışarak geçirmesi beklenemez. İş Kanunu da bu gerçeği dikkate alarak işçilere belirli aralıklarla ara dinlenme hakkı tanımıştır. Peki, işçinin verdiği çay molası veya sigara molası çalışma süresine dahil edilir mi, yoksa bu süreler moladan mı düşülür?
Çay Molası
Bazı işyerlerinde belirlenmiş sürelerle çay molası hakkı tanınırken, bazı işyerlerinde bu uygulama hiç bulunmayabilir. Çay molası genellikle iki şekilde karşımıza çıkar:
-
İşverenin çoğunlukla 15 dakikalık bir süreyi çay molası olarak belirlemesi,
-
İşçinin kendi inisiyatifiyle işini kısa süreli bırakıp çay içmesi.
Çay molası çoğu zaman işin akışını kesmez. Ancak özellikle sigara kullanan çalışanlarda, çay ve sigara molası birlikte bir alışkanlık haline gelmiştir.
Sigara Molası
Mevzuatta "sigara molası" adı altında özel bir düzenleme bulunmamaktadır. Ancak birçok işyerinde fiilen bu mola verilmektedir.
Kapalı alanlarda sigara içme yasağı sebebiyle, sigara içen işçiler çoğu zaman çalıştıkları alanı terk ederek dışarı çıkmak zorunda kalır. Böylece işyerlerinde fiili bir sigara molası uygulaması ortaya çıkmaktadır.
Çay ve Sigara Molası Çalışma Süresinden Sayılır mı?
İster 5 dakika ister 30 dakika sürsün; işçi işini bırakıp çay veya sigara içmeye çıktığında bu süre çalışma saati olarak kabul edilmez. Bu zaman dilimi, ara dinlenme süresi yani mola olarak değerlendirilir.
Örneğin günlük 7,5 saat çalışan bir işçi, gün içinde üç kez 10’ar dakika çay-sigara molası verirse, bu durumda işverenin ayrıca yarım saatlik öğle molası vermesi gerekmez. Çünkü işçi, hakkı olan ara dinlenmeyi fiilen çay ve sigara içerek kullanmış sayılır.
Sıkça sorulan soru ve yanıtları
1. Çay molası çalışma süresinden sayılır mı?
Çay molası, işçinin işini bırakarak dinlenmek için ayırdığı süre olduğundan çalışma saati olarak kabul edilmez. Bu süre, İş Kanunu’nda belirtilen ara dinlenme hakkı kapsamına girer ve işveren tarafından yasal olarak çalışma süresinden düşülebilir.
2. Sigara molası iş kanununda düzenlenmiş midir?
İş Kanunu’nda sigara molasına özel bir düzenleme yer almaz; ancak fiilen birçok işyerinde uygulanır. Sigara molası da ara dinlenmesi kapsamında değerlendirilir ve bu süreler çalışılmış sayılmaz.
3. Çay ve sigara molaları toplu olarak öğle arasına eklenebilir mi?
İşveren isterse, işçilerin gün içinde kullandığı çay ve sigara molalarını öğle arası gibi toplu bir ara dinlenme süresine ekleyebilir. Bu tamamen işverenin uygulamasına bağlıdır ve yasal açıdan geçerlidir.
4. İşçi günde kaç dakika çay molası kullanabilir?
Çay molası süresi için kanunda net bir düzenleme bulunmaz. Ancak günlük çalışma süresine göre işçinin hakkı olan 15 dakika, 30 dakika veya 1 saatlik ara dinlenme içinde bu molaların yer alması gerekir.
5. Sigara molası fazla kullanılırsa ne olur?
İşçinin sürekli olarak işini bırakıp sigara molası vermesi, iş verimliliğini düşürürse işveren bu konuda sınırlama getirebilir. Aşırı kullanım işveren açısından disiplin süreci doğurabilir çünkü bu süreler çalışma saatinden sayılmaz.
6. Çay ve sigara molası kullanan işçiye öğle yemeği molası verilmek zorunda mı?
Eğer işçi gün boyu çay ve sigara molalarını ara dinlenme hakkı kapsamında kullanmışsa, işveren ayrıca öğle yemeği molası vermek zorunda değildir. Bu durumda işçi, ara dinlenme süresini fiilen kullanmış kabul edilir.
7. Ara dinlenme süresi çay ve sigara molalarıyla dolmuş sayılır mı?
Evet, işçi gün içinde çay ve sigara içmek için kullandığı süreleri ara dinlenme hakkı kapsamında değerlendirmiş olur. Dolayısıyla işveren ayrıca mola vermekle yükümlü değildir.
8. İşveren çay molalarını yasaklayabilir mi?
İşverenin çay molasını tamamen yasaklaması pratikte mümkün değildir; ancak işin düzenini bozacak şekilde aşırı kullanımını sınırlayabilir. Bu tür molalar yine ara dinlenme süresi kapsamında değerlendirilir.
9. Sigara molası için işyerinden dışarı çıkmak serbest midir?
Kapalı alanlarda sigara içmek yasak olduğundan işçi, sigara molasında dışarı çıkabilir. Ancak bu süre çalışma saatinden sayılmadığı için işverenin belirlediği kurallara uymak zorundadır.
10. Çay molası topluca kullandırılabilir mi?
Evet, bazı işyerlerinde çay molaları belirli saatlerde topluca verilebilir. Bu şekilde işveren hem düzeni sağlar hem de işçinin ara dinlenme hakkını yerine getirmiş olur.
11. Çalışma süresi içinde verilen çay molaları ücretli midir?
Çay molaları çalışma süresinden sayılmadığı için ücretli değildir. Bu süreler işçinin ara dinlenme hakkı kapsamına girer ve maaşa dahil edilmez.
12. Sigara molası işçi için bir hak mıdır?
Sigara molası İş Kanunu’nda yer alan bir hak değildir. Ancak işçi, ara dinlenme süresini sigara içerek kullanabilir. Yani sigara molası işçinin alışkanlığına bağlıdır, yasal bir hak değildir.
13. Ara dinlenme süresi bölünebilir mi?
Evet, işveren isterse ara dinlenmesini bölerek çay ve sigara molaları şeklinde kullandırabilir. Ancak bu süre toplamda kanuni dinlenme hakkından az olamaz.
14. Çay molası hakkı olmayan işyerlerinde işçi ne yapabilir?
Çay molasının ayrı bir hak olarak düzenlenmemiş olması işçiyi mağdur etmez. İşçi, ara dinlenme süresini çay içmek için kullanabilir.
15. Sigara molası işçinin performansını etkiler mi?
Sık sık sigara molası verilmesi işçinin çalışma düzenini ve verimliliğini olumsuz etkileyebilir. Bu yüzden işveren, işin aksamasını önlemek için sınırlama getirme hakkına sahiptir.
16. İşveren çay ve sigara molalarını denetleyebilir mi?
Evet, işveren çay ve sigara molalarının işin düzenini bozmayacak şekilde kullanılmasını denetleyebilir. Ancak bu molalar işçinin dinlenme süresine dahildir.
17. İşçi ara dinlenme süresinde işyerinde kalmaya zorlanabilir mi?
Hayır, İş Kanunu’na göre ara dinlenme süresi işçiye aittir. Bu sürede işçinin ne yapacağına işveren müdahale edemez, işçi isterse dışarı çıkabilir.
18. Çay molası sırasında işçinin iş yapması istenebilir mi?
Hayır, çay molası dahil olmak üzere ara dinlenme süresinde işçinin çalıştırılması doğru değildir. Bu süre tamamen işçinin dinlenmesi için tanınmıştır.
19. Sigara molaları toplam çalışma süresini uzatır mı?
Evet, işçi sürekli sigara molası verirse, ara dinlenme hakkını bu şekilde kullanmış olur. Bu da çalışma saatlerinin fiilen uzamasına sebep olabilir.
20. Çay molaları iş güvenliği açısından neden önemlidir?
Kısa süreli çay molaları işçinin dinlenmesini sağlar, böylece iş güvenliği riskleri azalır. Yorgunluk, dikkatsizlik ve kazaların önüne geçmek için bu molalar önemlidir.
21. İşçi çay molasını istediği zaman kullanabilir mi?
Hayır, işçi çay molasını işverenin belirlediği düzen içinde kullanabilir. Mola sürelerinin çalışma planına uygun olması gerekir.
22. Sigara molası için işçi işyerini terk ederse bu sorun olur mu?
İşçi, sigara molası sırasında işyerini terk ederse, bu süre zaten çalışma süresinden sayılmadığı için işveren açısından sorun teşkil etmez. Ancak iş güvenliği kurallarına uyulmalıdır.
23. Çay ve sigara molaları iş sözleşmesinde belirtilmeli mi?
İş sözleşmesinde çay ve sigara molalarının belirtilmesi zorunlu değildir. Ancak işveren isterse bu düzenlemeyi çalışma şartları içinde sözleşmeye koyabilir.
24. İşveren sigara molalarını kısıtlayabilir mi?
Evet, işveren sigara molalarının sıklığını ve süresini kısıtlayabilir. Çünkü sigara molaları çalışma süresinden sayılmaz ve işin düzenini bozmaması gerekir.
25. Çay molası işçiye fazladan hak sağlar mı?
Çay molası, işçiye fazladan hak kazandırmaz. Bu süreler zaten ara dinlenme hakkı kapsamında olduğundan işçi sadece kanuni hakkını kullanmış olur.
26. Sigara molası kullanan işçi ile kullanmayan işçi arasında fark olur mu?
Sigara molası kullanan işçi, ara dinlenme süresini sigara içerek tükettiğinden ayrıca ekstra bir mola hakkı talep edemez. Yani işçi arasında farklılık doğmaz, hepsi aynı haklara sahiptir.
27. Çay molaları resmi tatil veya fazla mesai süresinde de geçerli midir?
Evet, işçi resmi tatil veya fazla mesai yaparken de ara dinlenme hakkına sahiptir. Bu sürede çay içebilir veya sigara molası verebilir.
28. İşveren çay ve sigara molalarını çalışma süresinden sayabilir mi?
Evet, işveren isterse takdir hakkını kullanarak çay ve sigara molalarını çalışma süresinden sayabilir. Bu tamamen işverenin tercihine bağlıdır.
29. Çay ve sigara molalarının kullanılmaması mümkün mü?
İşçi ara dinlenme hakkını hiç kullanmasa bile bu durum çalışma süresini değiştirmez. Ancak sağlıklı ve verimli bir çalışma için çay ve sigara molalarının kullanılması önerilir.
30. Çay ve sigara molaları nedeniyle işten çıkarılma olabilir mi?
Aşırı şekilde işin aksamasına neden olacak çay ve sigara molaları, işveren açısından disiplin sebebi olabilir. Ancak makul ölçüde kullanılan molalar nedeniyle işten çıkarma geçerli olmaz.
Sonuç: Çay ve Sigara Molalarının Çalışma Süresindeki Yeri
İş hayatında işçilerin en sık merak ettiği konulardan biri, çay ve sigara molalarının çalışma süresinden sayılıp sayılmadığıdır. İş Kanunu’nun açık hükümlerine göre, bu kısa molalar işçinin ara dinlenme hakkı kapsamında değerlendirilir ve normal şartlarda çalışma süresine dahil edilmez. Günlük çalışma saatlerine göre belirlenen ara dinlenmeler, işçinin dinlenmesi ve verimli çalışmaya devam etmesi için zorunlu tutulur. Bu nedenle ister çay içmek ister sigara içmek için olsun, bu süreler işçinin yasal mola hakkı kapsamında kullanılır.
Bununla birlikte işveren, dilerse bu süreleri çalışma saatinden sayma yönünde inisiyatif kullanabilir. Ancak genel kural, işçinin çay veya sigara molalarını ara dinlenme süresi içinde değerlendirmesidir. Bu yaklaşım hem iş hukuku düzenlemelerine uygundur hem de işçi ile işveren arasındaki dengeyi korur. Dolayısıyla, çay ve sigara molaları konusundaki uygulamalar işyerinin düzenine, işverenin tercihlerine ve İş Kanunu hükümlerine bağlı olarak şekillenir.
Çay ve sigara molaları, çalışma süresinden sayılmaz; bu süreler ara dinlenme kapsamında değerlendirilir. Ancak işveren isterse bu süreleri de çalışma süresine dahil etme takdirine sahiptir.
Bununla birlikte, işverenin çay ve sigara molalarını ara dinlenme süresi olarak kabul etmesi de tamamen yasaldır. Bu durumda işçilerin buna itiraz etme hakkı bulunmamaktadır.
