- 29 / May 2024
KOŞULLU SALIVERİLME (ŞARTLI TAHLİYE) – DENETİMLİ SERBESTLİK
Mahkemelerin verdikleri ceza, itiraz ya da temyiz aşamalarını geçerek kesinleştiğinde, cezayı alan kişi hükümlü haline gelir. Hükümlü aldığı cezanın belirli bir oranını ceza evinde geçirdikten sonra, bir takım şartlar varsa, ceza infaz kurumunun onayıyla tahliye olur. Böylece kişilerin tahliyesi daha erken gerçekleşir ve cezasının kalanını dışarıda geçirir. Makalede koşullu salıverme (şartlı tahliye) süreleri üzerinde duracağız. Bir diğer makalemiz olan hapis cezaları yatar hesaplama ve cezaevine girdi çıktı hesaplama konusuna bu linkten ulaşabilirsiniz.
Hükümlü, koşullu salıverme hakkını aldığında, bu sürede bazı yükümlülüklere sahip olur. Bunlar yapması ya da yapmaması gereken yükümlülükler olup bunlara aykırı davranırsa yeniden ceza infaz kurumuna dönmesi mümkündür. Dolayısıyla denetim süresi olarak ifade ettiğimiz bu sürede kişinin kendisine yüklenen yükümlülüklere uyması gerekir. Aksi halde koşullu salıvermenin geri alınması kararı çıktığında, cezasının kalanını yeniden ceza infaz kurumunda geçirecektir.
1.KOŞULLU SALIVERME (ŞARTLI TAHLİYE) NEDİR?
Hükümlüler mahkemelerin verdiği cezayı, ceza infaz kurumunda geçirirken, bazı şartlar varsa, koşullu salıvermeden yararlanma hakkına sahiptir. Buna göre hükümlüler, cezasının geri kalanını koşullu salıverme nedeniyle dışarıda geçirebilir. Cezasının bir kısmını ceza infaz kurumunda geçiren bir hükümlü, bu cezasının kalanını, bazı yükümlülüklere uymak kaydıyla dışarıda geçirir.
2.KOŞULLU SALIVERİLME (ŞARTLI TAHLİYE) KARARINI KİM VERİR?
Koşullu salıverme kararını, ceza evi idaresinin hazırlamış olduğu rapora göre infaz hakimliği verir. Ceza infaz kurumu hazırladığı raporu, infaz işlemlerini yapan infaz hakimliğine sunar. Hâkim, ceza evi idaresinin raporunu uygun görürse, hükümlünün koşullu salıvermeden yararlanmasını sağlar. Hakimin uygun bulmaması halinde, gerekçesini kararda belirtir. İnfaz hakimi, hükümlü hakkında koşullu salıvermenin reddine karar vermesi durumunda bu karara itiraz hakkı vardır.
3.KOŞULLU SALIVERME (ŞARTLI TAHLİYE) KARARINI VERME ŞARTLARI
İnfaz hakimliği koşullu salıverme (şartlı tahliye) kararını, bazı şartlar varsa verecektir. Bunlar kanunun öngördüğü süreyle ceza infaz kurumunda ya da denetimli serbestlik müdürlüğünde geçirme ve iyi halli olma koşullarıdır. Bunlar varsa, infaz hakimliği, hükümlünün koşullu salıverme hakkından yararlanmasına izin verebilir.
İnfaz hakimliği, hükümlünün cezasının belirli bir bölümünü, ceza evinde geçirmesi sonrasında, diğer şartlar da varsa, tahliye işlemini başlatabilir.
3.1. CEZA İNFAZ KURUMUNDA GEÇİRİLECEK SÜRE
Hükümlü, diğer şartları da varsa cezasının bir kısmını ceza evinde geçirdiğinde, koşullu salıverilmeden yararlanabilir. Koşullu salıverilme şartı için ceza infaz kurumunda geçirilecek süreler kişinin yaşına göre farklı hesaplanır. Hükümlünün 15 yaşını doldurmasına kadar ceza evindeki bir günü, iki gün olarak hesap edilir.
Kişiler, 1 ay ile 20 yıl arasında ceza aldığında cezasının ½’ sini ceza infaz kurumunda çektiğinde diğer yarısını koşullu salıverme (şartlı tahliye) nedeniyle dışarıda geçirme hakkına sahip olur. Buna göre hükümlünün iyi halli olarak cezasının bir kısmını infaz kurumunda çekmesi halinde;
- Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası hükümlüsü 30 yıl,
- Müebbet hapis cezası hükümlüsü 24 yıl,
- Süreli hapis cezası hükümlüsü cezasının ½’ sini ceza infaz kurumunda çektikten sonra, koşullu salıverilmeden yararlanacaktır.
3.2. BAZI HÜKÜMLÜLER AÇISINDAN 2/3 ORANININ GEÇERLİ OLDUĞU HALLER
Türk Ceza Kanununda yer alan aşağıdaki suçlardan ceza alanlar hakkında verilen cezaların 2/3’ ünü ceza infaz kurumunda geçirenlerden iyi halli olanlar koşullu salıverilmeden yararlanabilir. Bu suçlar;
- Kastan öldürme suçu nedeniyle süreli hapsine karar verilenler.
- Neticesi sebebiyle ağırlaşmış yaralama suçu nedeniyle süreli hapsine karar verilenler.
- İşkence ve eziyet suçu nedeniyle süreli hapsine karar verilenler.
- Cinsel saldırı (TCK md. 102; 2. fıkrası hariç), reşit olmayanla cinsel ilişki (TCK md. 104; 2 ve 3. fıkralar hariç) ve cinsel taciz suçları nedeniyle süreli hapsine karar verilenler.
- Cinsel taciz suçu,
- Cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlar nedeniyle çocuklar,
- Özel hayata ve hayatın gizli alanına karşı suçlar,
- Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçları nedeniyle çocuklar,
- Tekerrür halinde işlenen suçlar.
- Terörle Mücadele Kanunu kapsamına giren suçlardan mahkûm olan çocuklar,
- Devlet sırlarına karşı suçlar ve casusluk suçları.
- TCK md. 220’de yer alan suç işlemek amacıyla örgüt kurma adı altındaki suçlar,
- Terörle Mücadele Kanunu kapsamındaki suçlardır.
Yukarıda maddeler halinde sıraladığımız suçlar nedeniyle kişiler ceza aldıklarında süre değişecektir. Kişiler bu suçlar nedeniyle aldıkları cezalarının 2/3’ ünü ceza infaz kurumunda çektiklerinde, koşullu salıverilme hakkına sahip olurlar.
Aşağıda sayacağımız cezaları birden fazla alanların, koşullu salıverme (şartlı tahliye) hakkına sahip olmak için ceza infaz kurumunda geçireceği süreler;
- Birden çok ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası ya da ağırlaştırılmış müebbet habis cezası ile birlikte müebbet hapis cezası alanlar 36 yıl (en çok 40 yıl)
- Birden çok müebbet hapis cezası alanlar 30 yıl (en çok 34 yıl),
- Bir ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası ile süreli hapis cezası almışsa 36 yıl (en çok 40 yıl),
- Bir müebbet ile süreli hapis cezası almışsa 30 yıl (en çok 34 yıl),
- Birden çok süreli hapis cezası almışsa 28 yıl (en çok 32 yıl),
- Suç işlemek için örgüt kurma, yönetme veya örgüt faaliyeti çerçevesinde işlenen suçlardan ceza almışsa;
– Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası alanlar 36 yıl,
– Müebbet hapis cezası alanlar 30 yıl,
– Süreli hapis ceza alanlar 2/3’ü.
3.4. HÜKÜMLÜNÜN İYİ HALLİ OLMA ŞARTI
Hükümlü, cezaevinde ya da denetimli serbestlikte geçirdiği sürelerde yükümlülüklerine uyduğunda ve disiplin cezası yoksa, iyi halli olur. Aksi halde iyi halli olmayan hükümlünün koşullu salıverme işlemleri yapılmaz.
4.KOŞULLU SALIVERİLME (ŞARTLI TAHLİYE) KARARI HANGİ USULLE VERİLİR
Hükümlünün, koşullu salıvermeden yararlanıp yararlanamayacağına ceza evi idaresinin hazırlayacağı rapor sonrasında, infaz hakimliği karar verir. İnfaz hakiminin ceza evi idaresinin hazırladığı raporu uygun bulması durumunda, kişinin şartlı tahliyesi sağlanabilir.
5 KOŞULLU SALIVERME (ŞARTLI TAHLİYE) DENETİM SÜRELERİ
Hükümlünün, denetim süresinde yapması ya da yapmaması gereken yükümlülüklere uyması halinde, cezası infaz edilmiş olur. Denetim süresi, hükümlü hakkında verilen hapis cezasının süresinden düşülerek hesaplanır. Söz gelimi, Neticesi sebebiyle ağırlaşmış yaralama suçu nedeniyle süreli hapsine karar verilenler cezanın 2/3’ ünü infaz kurumunda geçirdiklerinde, iyi halli kararı üzerine denetime çıkarlar. Örneğin 6 yıl ceza alan bu kişi 6×2/3 = 4 yıl infaz kurumunda iyi halli olarak geçirmelidir.
6.KOŞULLU SALIVERMENİN GERİ ALINMASI
İnfaz hakimliği koşullu salıverilmesine karar verdikten sonra denetimde kasıtlı suç işleyen ya da yükümlülüklerine aykırı davranan hükümlünün koşullu salıverilme kararını geri alır. Ancak yükümlülüklere aykırılık nedeniyle hükümlüyü uyarması ve ısrarcı olması durumunda geri alması gerekir.
Koşullu salıverilme kararının geri alınması halinde, bu karara karşı itiraz hakkı vardır. Hükümlü, hakkındaki koşullu salıverme (şartlı tahliye) kararının geri alınması üzerine, tebliğden itibaren 7 gün içinde itiraz etmelidir.
Koşullu salıverme kararı geri alındığında, hükümlü;
- Daha sonraki suç tarihi itibariyle ve bihakkın tahliye tarihini geçmemesi kaydıyla, sonraki suçtan verilen cezanın 2 katı süreyle;
- Yükümlülüklerine aykırılık durumunda, yükümlüğünü ihlal tarihi ve bihakkın tahliye tarihini geçmemesi kaydıyla, takdir edilecek süreyle ceza evinde geçirmelidir.
7.MÜKERRİRLER İÇİN KOŞULLU SALIVERİLME (ŞARTLI TAHLİYE) YASAĞI
Daha önce işlenen bir suç nedeniyle hakkında kesin hüküm olanlara, kanunda belirtilen süreden önce başka bir suç işlemesi halinde mükerrir denilmektedir. Yani bir kimsenin tekerrürü halinde, koşullu salıverme (şartlı tahliye) durumu ayrı bir değerlendirme konusu olur. İkinci kez tekerrür hükümleri uygulandığında, hükümlü hakkında koşullu salıverilme yasağı vardır.
Suçu işlediği zaman 18 yaşından küçük olanlar hakkında tekerrür hükümleri geçerli değildir. Yani 18 yaşın altındaki kişiler işledikleri suç nedeniyle, 18 yaşından önce ya da sonra suç işlemesine bakmaksızın, mükerrir olmazlar.
Daha önceden bir suç işleyenler, aşağıdaki sürelerde suç işlediklerinde, mükerrir olurlar. Buna göre
- 5 yıldan uzun süreli hapis cezasının infazı üzerine 5 yıl içinde.
- 5 yıl ve altında hapis cezası ya da adli para cezasının infazı üzerine 3 yıl içinde.
Yukarıdaki sürelerde başka bir suç işleyenler mükerrir olur ve koşullu salıverilmeleri için ceza evinde aşağıdaki süreleri geçirmeleri gerekir. Buna göre;
– Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası alanlar 39 yıl,
– Müebbet hapis cezası alanlar 33 yıl,
– Birden çok süreli hapis ceza alanlar 32 yıl.
-Süreli hapsi cezası alanlar 2/3’ü.
TCK’ da yer alan “Devletin Güvenliğine Karşı Suçlar” ve “Anayasal Düzene ve Bu Düzenin İşleyişine Karşı Suçlar”, “Milli Güvenliğe Karşı Suçlar” başlığındaki bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmesinden dolayı ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına mahkumiyet durumunda koşullu salıverme (şartlı tahliye) yasağı vardır.
