- 25 / May 2024
MİRASÇILARIN MİRASBIRAKANIN BORÇLARINDAN SORUMLULUĞU (TEREKE BORÇLARI) – 2024
Mirasbırakan öldükten sonra mal varlığının tümü mirasçıların olur. Bu geçiş, mirasbırakanın ölümüyle birlikte kendiliğinden olmaktadır. Böylece mirasbırakan öldüğünde mal varlığı bir bütün halinde mirasçıların mal varlığı haline gelir. Bu durumda miras bütün halinde mirasçılara geçtiğinde, mirasbırakanın borçlarına ne olacağı akla gelmektedir. Bu sorunun yanıtı “mirasçılara mal varlığında yer alan alacak ve hakların yanı sıra borçlar da geçmektedir” şeklindedir.
Terekenin borçları açısından mirasçıların sorumluluğu haksız fiil ya da sebepsiz zenginleşmeden doğmuş olabilir. Bu konuda bir sınırlama bulunmamaktadır. Dolayısıyla mirasçılar gerek haksız fiilden gerekse sebepsiz zenginleşmeden doğan borçlar nedeniyle şahsi ve sınırsız olarak sorumlu olacaktır. Birden fazla mirasçının olması halinde ise müteselsil sorumluluk söz konusudur.
1. GENEL BİLGİLER
Miras hukukundaki genel kural gereği külli halefiyet ilkesine göre mirasbırakan ölmesi üzerine mal varlığı olduğu gibi mirasçılara geçecektir. Bu nedenle terekedeki mallar, alacaklar, borçlar olduğu gibi kendiliğinden ne kadar mirasçı varsa, üzerlerine kalacaktır. Mirasbırakanın ölmesi üzerine borç devri kendiliğinden olmaktadır. Dolayısıyla mirasbırakana ait borçlar, hiçbir işlem gerekmeksizin, mirasçılara geçmektedir.
Mirasçılar kural olarak mirasbırakanın borçları nedeniyle sorumlu olmayıp, tereke borçları nedeniyle sorumludurlar. Zira terekenin borcu, mirasbırakanın borcundan daha geniş bir kavramdır. Mirasbırakanın ölümünden bir süre sonra, terekenin borcu söz konusu olduğunda, bu borç terekenin borcu olacaktır. Çünkü terekeyle ilgili birtakım borçlar, mirasbırakanın borçlarından bağımsız borçlardır. Bunlar;
- Defter tutulması,
- Mühürleme giderleri,
- Cenaze giderleri,
- Mirasbırakanın birlikte yaşadığı kişilerin 3 aylık masraflar.
2. MİRASÇILARIN, MİRASBIRAKANIN BORÇLARI NEDENİYLE SORUMLULUĞU
Mirasbırakanın mirasçıları, terekedeki borçlar nedeniyle şahsen sorumludurlar. Bu sorumluluğun kanunda sınırsız olduğu yazmaktadır. Şahsi sorumluluk, birden fazla mirasçı olması halinde, müteselsil sorumluluk olarak karşımıza çıkmaktadır. Dolayısıyla mirasbırakanın tüm mirasçıları, şahsi olarak müteselsil şekilde mirasın tümünden sorumlu olacaklardır. Buna göre mirasbırakanın alacaklıları, müteselsil sorumluluk nedeniyle, mirasçılardan istediğine başvurma hakkına sahip olacaktır.
Birden çok mirasçı varsa, müteselsil sorumluluk esasına göre mirasçıların hepsi borçlar nedeniyle sorumlu olacaktır. Buna göre alacaklıların, alacaklarını tümü adına mirasçılardan herhangi birisine bunu öne sürme hakkı vardır.
Mirasçılar kural olarak kendi payları oranında tereke borçları nedeniyle sorumludur. Fakat, müteselsil sorumlulukları olduğu için, terekenin tüm borcu nedeniyle sorumludur. Buna karşın mirasçıların kendi aralarında yaptığı rücu düzenlemesi varsa dahi, bu alacaklılar açısından önemli değildir. Bu düzenlemeye rağmen, alacaklılar mirasçılardan istediğine terekedeki alacağının tümü bakımından gidecektir. Dolayısıyla bu durumda mirasçıların yalnızca kendi payları oranında sorumlu olduğu iddiası dikkate alınmaz.
Mirasçıların mirasbırakanın borçları nedeniyle iki şekilde müteselsil sorumluluğu sona erecektir. Bunlar;
- Alacaklıların, borcun bölünmesi konusunda rızasının olması halinde müteselsil sorumluluk sona erecektir. Mirasçıların, borcun bölünmesi noktasında aralarında bir anlaşma vuku bulmuşsa, alacaklının bunu kabul etmesi halinde, müteselsil sorumluluk olmayacaktır. Rücu anlaşması uyarınca, hangi mirasçının hangi oranda sorumluluğu öngörülmüşse, alacaklılar bu anlaşma uyarınca mirasçılara başvuracaktır.
- Miras paylaşımı üzerine 5 yıl geçmişse, mirasçılar borçlar nedeniyle sorumlu olmayacaktır. Dolayısıyla bu durumda müteselsil sorumluluk sona ermektedir. Buna karşın, paylaşım tarihi sonrasında, terekenin ortaya çıkacak borçları nedeniyle muacceliyet gerçekleşmiş olabilir. Bu durumda ise muacceliyet sonrasında 5 yıl geçmekle, mirasçıların tereke nedeniyle borcu sona ermektedir.
3. MİRASBIRAKANIN BORCU OLMAMASINA KARŞIN MİRASÇILARIN SORUMLU OLDUĞU HALLER
Mirasbırakan herhangi bir borcu yoksa dahi TMK 641/3. fıkra uyarınca mirasçıların terekedeki bu borç nedeniyle sorumluluğu vardır. Düzenleme uyarınca bazı niteliklere şahit ergin çocuk ve torunlara ödenecek uygun bir tazminat terekenin borcu sayılmaktadır. Burada sözü edilen ergin çocuk veya çocukla sözü edilen kişiler anne ve babasıyla yahut dede ya da ninesiyle beraber yaşayıp emek ya da gelirlerini ailesine özgüleyen çocuk ve torunlardır. Bu çocuklar ve torunlar için belirlenen uygun miktar tazminat, terekenin borcu olduğundan, mirasçıların bu borç nedeniyle sorumluluğu bulunmaktadır.
TMK 641/3. fıkrada belirtilen çocuk ve torunlara ödenecek uygun miktar tazminatın miras paylaşımı öncesinde verilmesi gerekmektedir. Fakat, tazminatın verilmesi durumunda terekenin aczi söz konusu olduğunda tazminatın ödenmesi gerekmemektedir. Dolayısıyla terekenin aczi halinde mirasçılar burada sözünü ettiğimiz çocuk ve torunlar için olan tazminattan sorumlu olmayacaktır.
4. MİRASBIRAKANIN BORÇLARINDAN SORUMLU OLANLAR KİMLERDİR?
TMK uyarınca mirasbırakanın tüm mirasçıları, terekedeki borçlar nedeniyle şahsi olarak sorumludurlar. Birden çok mirasçı olması halinde mirasbırakanın borçlarından dolayı mirasçıların her biri müteselsil olarak sorumlu olmaktadır.
Mirasçıların, şahsi sorumluluğu, kendilerinin kişisel mal varlığı ile sorumluluğu anlamındadır. Mirasçılar, borçlar nedeniyle sınırsız sorumluluk esasına göre sorumludur. Buna göre mirasçıların, mirasbırakanın mal varlığında yer alan aktiflerle borçları ödeyemese de borçlardan kendilerinin kişisel mal varlığı ile sorumlu olacaklardır.
5. MİRASÇILARIN, MİRASBIKRANIN BORÇLARI NEDENİYLE SORUMLU OLMADIĞI DURUMLAR
Mirasçılar, bazı durumlarda terekedeki borçlar nedeniyle sorumlu olmamaktadır. Bunlar kanunda sınırlı bir şekilde yer almaktadır. Mirasçıların, borçlar nedeniyle sorumlu olmadığı durumlar;
- Terekenin resmi tasfiyesi söz konusu ise, mirasçılar mirasbırakanın borçlarından dolayı sorumlu olmazlar.
- Terekenin resmi defteri varsa ve miras, bu deftere kayıt olduğunda mirasçılar, terekedeki borçlar nedeniyle sorumlu olmazlar.
- Devlet, terekedeki borçlar nedeniyle sorumlu olduğunda, mirasçılar, mirasbırakanın borçları nedeniyle sorumlu olmamaktadır. Devletin sorumluluğu, mahkemenin tuttuğu deftere yazılan borçlar nedeniyle sorumluluktur. Devlet, terekeyle sınırlı olarak mirasbırakanın borçlarından sorumludur.
Mirasbırakanın vergi borçları nedeniyle mirasçıların sorumluluğu, miras payı kadar sorumluluktur.
Mirası reddeden ya da reddetmiş sayılan mirasçılar, mirasbırakanın borçlarından dolayı sorumlu değildirler. Mirastan feragat edenler de tereke borçları nedeniyle sorumlu olmazlar. Ancak, miras açıldığında terekenin borçlarının karşılanamadığı ve borçların mirasçılarca ödenmediği hallerde feragat eden ve mirasçılar, alacaklılar karşısında sorumludur.
Mirastan yoksunluk durumunda da borçlar nedeniyle sorumluluk olmayacaktır.
6. MİRASBIRAKANIN BORÇLARI NEDENİYLE SORUMLULUK SÜRESİ
Mirasçılar, mirasbırakanın borçları nedeniyle beş boyunca müteselsil olarak şahsen sorumludurlar. Beş yıllık süre, miras paylaşımı itibariyle başlamaktadır. Bu süre bir zamanaşımı süresi değildir, mirasbırakanın borçları nedeniyle sorumluluk süresi olarak kanuni bir süredir. Mirasbırakanın alacaklılarının, genel hükümlere göre 10 yıllık zamanaşımı içerisinde alacaklarını mirasçılardan talep etme hakkı vardır.
7. MİRAS PAYLAŞIMI ÜZERİNE 5 YIL GEÇTİĞİNDE MİRASÇILARIN SORUMLULUĞU
Miras paylaşımı sonrasında 5 geçmekle mirasçılar borçlar nedeniyle sorumlu olmayacaktır. Bu durumda mirasçıların müteselsil sorumlulukları da kendiliğinden sona erecektir.
TMK’ nın 649/3. fıkrası uyarınca mirasçılar paylaşım öncesinde terekenin borçları varsa bunların ödenmesi ya da güvence altına alınmasını isteyebilir. Fakat, mirasçılar bu ödeye ya da güvenceyi istemezse, bu durumda miras paylaşımı bu haliyle yapılacaktır.
8. MİRASÇILARIN KENDİ ARALARINDAKİ BORÇLARIN BÖLÜNMESİ ANLAŞMASI
Mirasçıların kendileri yapacakları bir sözleşmeyle terekenin borçlarını taksim etmeleri mümkündür. Fakat, bu sözleşmenin etkisi mirasçılar arasında söz konusu olur. Dolayısıyla mirasçıların, alacaklılar karşısında, mirasbırakanın borçları nedeniyle müteselsil sorumluluğu devam edecektir. Yukarıda da ifade ettiğimiz gibi, alacaklılar, miras paylaşımı üzerine 5 yıl boyunca mirasçıların herhangi birisine müteselsil sorumluluk nedeniyle müracaat etme hakkına sahiptir.
9. MİRASÇILARIN MİRASTAN ALACAĞI PAYINI DEVİR YAPTIĞINDA BORÇLAR NEDENİYLE SORUMLULUĞU
Mirasçılar, mirastan gelecek paylarını devir yapma hakkına sahiptir. Bu devri başka bir mirasçıya ya da üçüncü bir kişiye yapabilirler. Mirasçı, payını başka bir mirasçıya devir yaptığında alacaklılar karşısında halen müteselsil şahsi sorumluluk altında olacaktır. Payını devir etmiş olsa dahi sorumluluk 5 yıl süreyle devam edecektir.
Mirasçı, kendi hissesini üçüncü bir kimseye devir yaptığında, üçüncü kişi mirasçı olmaz. Bu nedenle, devir yapan mirasçı, halen, mirasbırakanın mirasçısı olur ve alacaklılar karşısında müteselsil ve şahsi sorumluluk altındadır. Ancak buradaki farklı nokta, miras payını devir alan üçüncü kişinin, mirasçı gibi alacaklılar karşısında sorumluluk altında olacağıdır. Buna karşın bu kimsenin sorumluluğu müteselsil sorumluluk olmayıp miras payı kadar sorumluluktur.
10. MÜTESELSİL SORUMLULUĞUN SONUÇLARI – DİĞER MİRASÇILARA RÜCU
Miras hukukunda kural olan mirasçıların kendi payları oranında sorumluluğudur. Mirasçı, kendi payından daha fazlasını ödemişse ödemiş olduğu fazlaya dair kısım kadar rücu hakkı vardır. Yani, fazla ödediği kısım oranında diğer mirasçılara başvuru hakkına sahiptir.
Mirasbırakan, tereke borcunu ödeme konusunda bir ölüme bağlı tasarruf yapmışsa, borcu ödeyen mirasçı, diğerlerine başvuramaz. Aynı şekilde mirasçılar, borçlar nedeniyle bir taksim anlaşması yapmışsa, mirasçıların bu taksimat anlaşmasına göre sorumluluğu olacaktır.
